آزمایش‌های تشخیص سرطان | روش‌های قطعی و جدید پزشکی

1. آزمایش‌های آزمایشگاهی | آزمایش تشخیص سرطان 

• آزمایش خون:
  • شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. تغییرات در این مقادیر می‌تواند نشانه‌ای از سرطان‌های خون مانند لوسمی یا مشکلات مغز استخوان باشد.
  • پنل متابولیک جامع (CMP): سطوح الکترولیت‌ها، آنزیم‌های کبدی، عملکرد کلیه و سایر مواد شیمیایی را در خون بررسی می‌کند که می‌توانند تحت تأثیر سرطان یا عوارض آن قرار گیرند.

  آنالیز ادرار (Urinalysis): نمونه ادرار برای بررسی وجود خون، پروتئین یا سایر موادی که می‌توانند نشان‌دهنده سرطان کلیه یا مثانه باشند، آنالیز می‌شود. نشانگرهای تومور (Tumor Markers): اینها موادی هستند (اغلب پروتئین‌ها) که توسط سلول‌های سرطانی یا توسط بدن در پاسخ به سرطان تولید می‌شوند.

  • PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات): برای سرطان پروستات.
  • CEA (آنتی‌ژن کارسینوامبریونیک): برای سرطان‌های روده بزرگ، ریه، سینه.
  • CA-125: برای سرطان تخمدان.
  • AFP (آلفافیتوپروتئین): برای سرطان کبد و بیضه.
  • Beta-hCG (گنادوتروپین کوریونی انسانی بتا): برای سرطان بیضه و بیماری تروفوبلاستیک بارداری.
  • LDH (لاکتات دهیدروژناز): می‌تواند در انواع مختلفی از سرطان‌ها افزایش یابد.7 نکته: نشانگرهای تومور به تنهایی برای تشخیص قطعی سرطان استفاده نمی‌شوند، بلکه به همراه سایر آزمایش‌ها برای غربالگری، نظارت بر پاسخ به درمان و پیگیری پس از درمان کاربرد دارند.

  2. تصویربرداری تشخیصی

  • تصویربرداری انتقالی:
    • در تصویربرداری انتقالی، پرتوی از فوتون‌های پرانرژی تولید شده و از ساختار بدن مورد بررسی عبور داده می‌شود. پرتو به سرعت از بافت‌های با تراکم کمتر مانند ترشحات آبکی، خون و چربی عبور کرده و یک منطقه تیره در فیلم اشعه ایکس ایجاد می‌کند. ماهیچه‌ها و بافت‌های همبند (رباط‌ها، تاندون‌ها و غضروف) خاکستری به نظر می‌رسند. استخوان‌ها سفید دیده می‌شوند.
    • اشعه ایکس (X-ray): برای مشاهده تومورها در استخوان یا ریه‌ها.
    • سی‌تی‌اسکن (Computed Tomography Scan – CT Scan / CAT Scan): تصاویر مقطعی دقیق از اندام‌های داخلی و تومورها ارائه می‌دهد.
    • اسکن استخوان (Bone Scan): برای شناسایی متاستازهای سرطانی در استخوان‌ها.
    • لنفاژیگرام (Lymphangiogram – LAG): برای مشاهده سیستم لنفاوی و تشخیص گسترش سرطان به غدد لنفاوی.
    • ماموگرافی (Mammogram): نوع خاصی از اشعه ایکس برای غربالگری و تشخیص سرطان سینه.
    • به نوعی از تصویربرداری اطلاق می‌شود که با ارسال امواج صوتی با فرکانس بالا به بخش یا اندام مورد مطالعه بدن تولید می‌شود. این امواج صوتی با سرعت‌های متفاوتی از انواع مختلف بافت‌ها و ساختارهای بدن “بازتاب” می‌شوند، که بستگی به تراکم بافت‌های موجود دارد. امواج صوتی بازتاب شده به یک کامپیوتر ارسال می‌شوند که امواج صوتی را تجزیه و تحلیل کرده و یک تصویر بصری از بخش یا ساختار بدن تولید می‌کند.
    • اولتراسوند (Ultrasound): برای بررسی اندام‌های نرم مانند کبد، کلیه‌ها، تخمدان‌ها و سینه.  همچنین در حین بیوپسی‌ها برای هدایت سوزن استفاده می‌شود.
    • زمانی اتفاق می‌افتد که ذرات هسته‌ای ریز یا انرژی مغناطیسی توسط اسکنر شناسایی شده و توسط کامپیوتر تجزیه و تحلیل می‌شوند تا تصویری از ساختار یا اندام بدن مورد بررسی تولید شود. پزشکی هسته‌ای از انتشار ذرات هسته‌ای از مواد هسته‌ای که به طور خاص برای معاینه به بدن وارد می‌شوند، استفاده می‌کند. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از امواج رادیویی با دستگاهی استفاده می‌کند که یک میدان مغناطیسی قوی ایجاد می‌کند که به نوبه خود باعث می‌شود سلول‌ها فرکانس‌های رادیویی خود را منتشر کنند.
    • تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): تصاویر دقیق و با کیفیت بالا از بافت‌های نرم، مغز، نخاع، مفاصل و اندام‌ها ارائه می‌دهد.
    • اسکن PET (پوزیترون امیشن توموگرافی): با استفاده از یک ماده رادیواکتیو (معمولاً گلوکز) که توسط سلول‌های فعال‌تر (مانند سلول‌های سرطانی) جذب می‌شود، فعالیت متابولیک تومورها را نشان می‌دهد و به تشخیص، مرحله‌بندی و پایش پاسخ به درمان کمک می‌کند.

    3. معاینات آندوسکوپی

    • سیستوسکوپی (Cystoscopy / Cystourethroscopy): برای بررسی مثانه و مجرای ادرار.
    • کولونوسکوپی (Colonoscopy): برای بررسی روده بزرگ و تشخیص پولیپ و سرطان روده.¹³
    • ERCP (Endoscopic Retrograde Cholangiopancreatography): برای بررسی مجاری صفراوی و پانکراس.
    • ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی (Esophagogastroduodenoscopy – EGD / Upper Endoscopy): برای بررسی مری، معده و دوازدهه.
    • سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy): برای بررسی قسمت پایینی روده بزرگ.
    • لارنگوسکوپی: برای بررسی حنجره و گلو.
    • برونکوسکوپی: برای بررسی مجاری هوایی ریه.

    4. آزمایش‌های ژنتیک

    • ژن‌های BRCA1 و BRCA2: مرتبط با افزایش خطر سرطان سینه و تخمدان.
    • ژن‌های MLH1، MSH2 و MSH6: مرتبط با سندرم لینچ (Lynch syndrome) و افزایش خطر سرطان روده بزرگ و سایر سرطان‌ها.
    • ژن TP53: مرتبط با سندرم لی-فرامنی (Li-Fraumeni syndrome). 
  •  آزمایش‌ های ژنتیک هم برای تشخیص سندرم‌های ارثی سرطان (در فرد و خانواده) و هم برای شناسایی جهش‌های خاص در سلول‌های سرطانی خود تومور (برای انتخاب درمان هدفمند مناسب) استفاده می‌شوند.

  • 5. نمونه‌برداری از تومور (بیوپسی)

    • بیوپسی آندوسکوپی (Endoscopic Biopsy): در طول آندوسکوپی، ابزارهای کوچک از طریق آندوسکوپ وارد شده و نمونه کوچکی از بافت مشکوک برداشته می‌شود.
    • بیوپسی مغز استخوان (Bone Marrow Biopsy): نمونه‌ای از مغز استخوان (معمولاً از استخوان لگن) برای تشخیص سرطان‌های خون مانند لوسمی یا لنفوم برداشته می‌شود.
    • بیوپسی اکسیزیونال یا اینسیزیونال (Excisional or Incisional Biopsy):
      • اکسیزیونال (Excisional): کل توده یا ضایعه مشکوک برداشته می‌شود.
      • اینسیزیونال (Incisional): تنها بخشی از توده یا ضایعه برای بررسی برداشته می‌شود.

      بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف (Fine Needle Aspiration Biopsy – FNA): یک سوزن بسیار نازک برای جمع‌آوری سلول‌ها از یک توده یا غده لنفاوی مشکوک استفاده می‌شود. بیوپسی پوست (Skin Biopsy): شامل هر یک از روش‌های بالا برای برداشتن نمونه از پوست است.