از کجا بفهمیم سرطان معده داریم
از کجا بفهمیم سرطان معده داریم؟ سرطان معده، که سرطان گاستریک نیز نامیده می‌شود، رشد سلول‌هایی است که در معده شروع می‌شود. معده در قسمت فوقانی و میانی شکم، درست زیر دنده‌ها قرار دارد. معده به تجزیه و هضم غذا کمک می‌کند. سرطان معده می‌تواند در هر قسمتی از معده رخ دهد. در بیشتر نقاط جهان، سرطان‌های معده در قسمت اصلی معده اتفاق می‌افتند. این قسمت، تنه معده نامیده می‌شود.
در ایالات متحده، سرطان معده به احتمال زیاد از نزدیک محل اتصال معده به مری شروع می‌شود. این قسمتی است که لوله بلندی که غذای بلعیده شده شما را حمل می‌کند، به معده می‌رسد. لوله‌ای که غذا را به معده حمل می‌کند، مری نامیده می‌شود.
دکتر احسان کرباسی، متخصص درمان سرطان.
برای مشاوره و رزرو نوبت همین حالا با شماره 02188627420تماس بگیرید.
اینکه سرطان از کجای معده شروع می‌شود، یکی از عواملی است که پزشکان هنگام تهیه برنامه درمانی به آن توجه می‌کنند. عوامل دیگر ممکن است شامل مرحله سرطان و نوع سلول‌های درگیر باشد. درمان اغلب شامل جراحی برای برداشتن سرطان معده است. درمان‌های دیگری ممکن است قبل و بعد از جراحی استفاده شوند.
درمان سرطان معده به احتمال زیاد در صورتی موفقیت‌آمیز است که سرطان فقط در معده باشد. پیش‌آگهی برای افراد مبتلا به سرطان‌های کوچک معده کاملاً خوب است. بسیاری می‌توانند انتظار علاج داشته باشند. بیشتر سرطان‌های معده زمانی یافت می‌شوند که بیماری پیشرفته است و احتمال علاج کمتر است. سرطان معده‌ای که از دیواره معده عبور کرده یا به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است، درمانش سخت‌تر است.
نشانه‌های اولیه سرطان معده
سرطان معده در مراحل اولیه اغلب هیچ علامت مشخصی ندارد و به همین دلیل تشخیص زودهنگام آن دشوار است. با این حال، در صورت بروز، نشانه‌های اولیه ممکن است مبهم و غیراختصاصی باشند و به راحتی با مشکلات گوارشی دیگر اشتباه گرفته شوند.
علائم و نشانه های سرطان معده
علائم و نشانه‌های سرطان معده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در بلع
- درد شکم
- احساس نفخ بعد از غذا خوردن
- احساس سیری پس از خوردن مقادیر کمی غذا
- احساس گرسنگی نکردن زمانی که انتظار دارید گرسنه باشید
- سوزش سر دل
- سوء هاضمه
- حالت تهوع
- استفراغ
- کاهش وزن بدون تلاش
- احساس خستگی شدید
- مدفوع سیاه رنگ
سرطان معده همیشه در مراحل اولیه علائمی ایجاد نمی‌کند. هنگامی که علائم رخ می‌دهند، ممکن است شامل سوء هاضمه و درد در قسمت فوقانی شکم باشند. ممکن است علائم تا زمانی که سرطان پیشرفته نشده باشد، رخ ندهند. مراحل بعدی سرطان معده ممکن است علائمی مانند احساس خستگی شدید، کاهش وزن بدون تلاش، استفراغ خونی و داشتن مدفوع سیاه ایجاد کند.
سرطان معده‌ای که به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد، سرطان معده متاستاتیک نامیده می‌شود. این نوع سرطان علائمی مخصوص به محلی که به آن گسترش یافته ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، هنگامی که سرطان به غدد لنفاوی گسترش می‌یابد، ممکن است باعث ایجاد توده‌هایی شود که می‌توانید از طریق پوست احساس کنید. سرطانی که به کبد گسترش می‌یابد ممکن است باعث زردی پوست و سفیدی چشم‌ها شود. اگر سرطان در داخل شکم گسترش یابد، ممکن است باعث تجمع مایع در شکم شود. شکم ممکن است متورم به نظر برسد.
علائم هشدار دهنده سرطان معده که نباید نادیده گرفته شوند
اگرچه علائم اولیه سرطان معده ممکن است مبهم باشند یا اصلاً وجود نداشته باشند، برخی نشانه‌ها وجود دارند که جدی‌تر هستند و در صورت بروز، به‌ویژه اگر مداوم، جدید یا در حال بدتر شدن باشند، هرگز نباید نادیده گرفته شوند و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند. این علائم هشدار دهنده عبارتند از:
- کاهش وزن بی‌دلیل و قابل توجه: از دست دادن وزن بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی.
- استفراغ خونی یا استفراغی که شبیه تفاله قهوه باشد: این می‌تواند نشانه خونریزی در معده باشد.
- مدفوع سیاه و قیری (ملنا) یا وجود خون قرمز روشن در مدفوع: این نیز علامت خونریزی گوارشی است.
- مشکل پیشرونده در بلع غذا (دیسفاژی): احساس گیر کردن غذا یا سخت شدن قورت دادن که به تدریج بدتر می‌شود.
- درد مداوم یا شدید در ناحیه بالای شکم: دردی که با درمان‌های معمول بهبود نمی‌یابد یا شدید است.
- احساس سیری خیلی زود هنگام غذا خوردن: ناتوانی در خوردن یک وعده غذایی کامل به دلیل احساس پری زودهنگام و مداوم.
- استفراغ مکرر: به خصوص اگر حاوی غذای هضم نشده باشد.
- ضعف و خستگی شدید و غیرقابل توضیح: خستگی مفرطی که با استراحت بهبود نمی‌یابد و ممکن است ناشی از کم‌خونی مزمن باشد.
- لمس توده یا برجستگی در ناحیه بالای شکم.
- علائم کم‌خونی: مانند رنگ پریدگی شدید، سرگیجه و تنگی نفس بدون علت مشخص دیگر.
علائم پیشرفته تر سرطان معده کدامند؟
علائم سرطان معده در مراحل پیشرفته‌تر معمولاً شدیدتر و واضح‌تر از مراحل اولیه هستند و اغلب نشان‌دهنده رشد بیشتر تومور یا گسترش آن (متاستاز) به سایر نقاط بدن می‌باشند. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- کاهش وزن شدید و بی‌دلیل: از دست دادن مقدار قابل توجهی از وزن بدون تلاش برای لاغری.
- درد مداوم یا شدید در ناحیه بالای شکم یا معده: دردی که ممکن است به پشت نیز تیر بکشد.
- استفراغ مکرر، گاهی حاوی خون (قرمز روشن یا شبیه تفاله قهوه): نشان‌دهنده خونریزی یا انسداد در معده.
- مدفوع سیاه و قیری (ملنا) یا وجود خون در مدفوع: علامت خونریزی گوارشی.
- مشکل شدید و پیشرونده در بلع غذا (دیسفاژی): احساس گیر کردن غذا که بلع را بسیار دشوار یا غیرممکن می‌کند.
- ضعف و خستگی مفرط: خستگی شدیدی که با استراحت بهبود نمی‌یابد، اغلب به دلیل کم‌خونی ناشی از خونریزی مزمن یا خود بیماری.
- احساس پری شدید حتی پس از خوردن مقدار بسیار کم غذا.
- لمس توده یا سفتی در ناحیه بالای شکم.
- زردی پوست و چشم‌ها (یرقان): در صورتی که سرطان به کبد گسترش یافته یا مجاری صفراوی را مسدود کرده باشد.
- تجمع مایع در شکم (آسیت): که باعث تورم و بزرگی شکم می‌شود و معمولاً نشانه گسترش سرطان به پوشش داخلی شکم (صفاق) است.
- بزرگ شدن غدد لنفاوی قابل لمس: به خصوص در ناحیه بالای ترقوه (غده ویرشو) یا اطراف ناف.
آیا درد معده یا سوزش سر دل مداوم می‌تواند نشانه سرطان باشد؟
بله، اما به ندرت. درد معده یا سوزش سر دل مداوم می‌تواند یکی از علائم سرطان معده یا سرطان بخش تحتانی مری باشد، اما بسیار مهم است بدانید که این علائم فوق‌العاده شایع هستند و در اکثریت قریب به اتفاق موارد، ناشی از علل خوش‌خیم و بسیار کم‌خطرتر می‌باشند.
علل بسیار شایع‌تر برای درد معده و سوزش سر دل مداوم عبارتند از:
- بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)
- ورم معده (گاستریت)
- زخم معده یا دوازدهه (اولسر پپتیک)
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری
- سوء هاضمه عملکردی (Functional dyspepsia)
- مصرف برخی داروها (مانند NSAIDs) یا غذاهای خاص
آیا کاهش وزن بی‌دلیل و بی‌اشتهایی زنگ خطری برای سرطان معده است؟
بله، قطعاً. کاهش وزن بی‌دلیل (ناخواسته) و بی‌اشتهایی (از دست دادن اشتها) هر دو از علائم هشدار دهنده مهمی هستند که می‌توانند با سرطان معده، به‌ویژه در مراحل کمی پیشرفته‌تر، مرتبط باشند.
- کاهش وزن بی‌دلیل: اگر بدون تغییر در رژیم غذایی یا میزان فعالیت بدنی خود، وزن قابل توجهی از دست می‌دهید، این می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل زمینه‌ای جدی، از جمله سرطان معده باشد. سلول‌های سرطانی می‌توانند متابولیسم بدن را تغییر دهند یا باعث شوند فرد زودتر احساس سیری کند و کمتر غذا بخورد.
- بی‌اشتهایی: از دست دادن علاقه به غذا یا احساس عدم گرسنگی برای مدت طولانی نیز می‌تواند نگران‌کننده باشد و گاهی با سرطان معده همراه است.
مشکل در بلع (دیسفاژی) و احساس سیری زودرس چه ارتباطی با سرطان معده دارد؟
مشکل در بلع (دیسفاژی) و احساس سیری زودرس هر دو می‌توانند از علائم مهم و نگران‌کننده سرطان معده باشند، به خصوص وقتی بیماری از مراحل خیلی اولیه فراتر رفته باشد. ارتباط آن‌ها به این صورت است:
مشکل در بلع (دیسفاژی):
این علامت بیشتر زمانی رخ می‌دهد که تومور سرطانی در قسمت فوقانی معده، یعنی نزدیک به محل اتصال مری به معده (ناحیه کاردیا)، قرار داشته باشد.
رشد تومور در این ناحیه می‌تواند به صورت فیزیکی مسیر عبور غذا از مری به معده را تنگ یا مسدود کند و باعث شود فرد هنگام قورت دادن غذا احساس گیر کردن، سنگینی یا سختی کند. این مشکل معمولاً ابتدا برای غذاهای جامد و سپس برای مایعات نیز ایجاد می‌شود و می‌تواند پیشرونده باشد.
احساس سیری زودرس (Early Satiety):
این به معنای احساس پری شدید معده بلافاصله پس از خوردن مقدار کمی غذا و ناتوانی در تمام کردن یک وعده غذایی معمولی است. این حالت می‌تواند به دلایل زیر ناشی از سرطان معده باشد:
- اشغال فضا توسط تومور: تومور در حال رشد، فضای داخل معده را اشغال کرده و ظرفیت آن برای نگهداری غذا را کاهش می‌دهد.
- کاهش قابلیت اتساع معده: نفوذ سرطان به دیواره معده می‌تواند آن را سفت و غیرقابل انعطاف کند (مانند حالت لینیت پلاستیکا)، در نتیجه معده نمی‌تواند به خوبی هنگام ورود غذا باز و متسع شود.
- تاخیر در تخلیه معده: تومور ممکن است نزدیک خروجی معده (پیلور) قرار گرفته و تخلیه غذا به سمت روده را کند یا مسدود کند، که باعث باقی ماندن طولانی‌تر غذا در معده و احساس پری می‌شود.
هر دوی این علائم، به‌ویژه اگر جدیداً ایجاد شده و مداوم باشند، نیاز به بررسی دقیق پزشکی دارند تا علت آن‌ها مشخص شود، زیرا می‌توانند نشان‌دهنده وجود تومور در معده یا نواحی اطراف آن باشند.
حالت تهوع، استفراغ و تغییرات گوارشی دیگر در سرطان معده
حالت تهوع و استفراغ می‌توانند از علائم سرطان معده باشند، اگرچه علائم غیراختصاصی هستند و علل بسیار دیگری نیز دارند. این علائم به‌ویژه زمانی مطرح‌کننده سرطان معده هستند که:
مداوم یا مکرر باشند و علت مشخص دیگری نداشته باشند.
- ناشی از انسداد باشند: تومور در حال رشد، به‌خصوص اگر نزدیک به خروجی معده (پیلور) باشد، می‌تواند مسیر عبور غذا به روده را تنگ یا مسدود کند. این امر باعث تجمع غذا در معده، احساس پری شدید، تهوع و در نهایت استفراغ می‌شود. استفراغ ممکن است حاوی غذای هضم نشده‌ای باشد که ساعت‌ها قبل خورده شده است.
- همراه با خون باشند: استفراغی که حاوی خون قرمز روشن یا مواد تیره شبیه تفاله قهوه باشد، یک علامت بسیار جدی است و نشان‌دهنده خونریزی از تومور یا مخاط آسیب‌دیده معده است و نیاز به بررسی فوری دارد.
تغییرات گوارشی دیگر که ممکن است در سرطان معده دیده شوند عبارتند از:
- سوء هاضمه و سوزش سر دل: که اگر مداوم باشند یا به درمان‌های معمول پاسخ ندهند، نیاز به بررسی دارند.
- نفخ و احساس پری: حتی پس از خوردن مقادیر کم غذا (سیری زودرس).
- تغییر در عادات اجابت مزاج: اگرچه کمتر مستقیم است، اما گاهی اوقات ممکن است تغییراتی مانند اسهال یا یبوست رخ دهد.
- مدفوع سیاه و قیری (ملنا): که نشانه خونریزی از قسمت فوقانی دستگاه گوارش (مانند معده) است.
- درد شکم: که ممکن است مبهم یا شدید، و مداوم یا متناوب باشد.
باید تاکید کرد که این علائم گوارشی بسیار شایع هستند و اغلب به دلایل خوش‌خیم ایجاد می‌شوند. اما مداومت، شدت، همراهی با علائم هشدار دهنده دیگر (مانند کاهش وزن، مشکل بلع، خونریزی)، لزوم مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق علت را ایجاب می‌کند.
نقش مدفوع تیره (ملنا) یا خون در مدفوع به عنوان علامت سرطان معده
وجود مدفوع تیره و قیری مانند (که ملنا نامیده می‌شود) یا خون قرمز قابل مشاهده در مدفوع (هماتوشزی)، هر دو می‌توانند نشانه‌هایی از خونریزی در دستگاه گوارش باشند و ملنا به طور خاص می‌تواند یک علامت مهم و هشدار دهنده برای سرطان معده (و همچنین سایر مشکلات دستگاه گوارش فوقانی مانند زخم معده) باشد.
مدفوع تیره و قیری (ملنا – Melena):
این حالت زمانی رخ می‌دهد که خونریزی در قسمت‌های بالایی دستگاه گوارش (مری، معده، یا ابتدای روده باریک) اتفاق افتاده باشد. خون در طول مسیر گوارش توسط آنزیم‌ها و باکتری‌ها هضم شده و تغییر رنگ داده و باعث می‌شود مدفوع سیاه، چسبناک و اغلب با بوی بسیار بدی دفع شود.
وجود ملنا نشان می‌دهد که خونریزی قابل توجهی رخ داده و سرطان معده یکی از علل بالقوه و جدی آن است که با تخریب بافت یا عروق توسط تومور، باعث خونریزی می‌شود. ملنا همیشه نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.
خون در مدفوع (قرمز روشن – هماتوشزی – Hematochezia):
وجود خون قرمز روشن در مدفوع معمولاً نشان‌دهنده خونریزی از قسمت‌های پایینی دستگاه گوارش (مانند روده بزرگ، رکتوم یا مقعد) است و کمتر به طور مستقیم با خونریزی ناشی از سرطان معده مرتبط است.
با این حال، در موارد خونریزی بسیار شدید و سریع از معده، خون ممکن است فرصت هضم شدن پیدا نکند و به صورت قرمز در مدفوع ظاهر شود، اگرچه این حالت کمتر شایع است. در هر صورت، مشاهده خون قرمز در مدفوع نیز نیاز به بررسی پزشکی دارد.
خون مخفی در مدفوع:
گاهی اوقات خونریزی ناشی از سرطان معده بسیار کم و مزمن است و با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود (خون مخفی). این حالت می‌تواند منجر به کم‌خونی فقر آهن و علائم ناشی از آن (مانند خستگی و رنگ‌پریدگی) شود و تنها با آزمایش‌های مخصوص مدفوع (مانند تست FIT) قابل تشخیص است.
ملنا (مدفوع سیاه و قیری) یک علامت هشدار دهنده مهم است که می‌تواند نشانه سرطان معده باشد. خون قرمز در مدفوع کمتر با سرطان معده مرتبط است اما همچنان نیاز به بررسی دارد. هرگونه مشاهده خون در مدفوع یا علائم کم‌خونی باید توسط پزشک ارزیابی شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان معده هستند؟
افراد خاصی به دلایل مختلف بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان معده هستند. مهم‌ترین عوامل خطر عبارتند از:
- افزایش سن: خطر ابتلا به سرطان معده با بالا رفتن سن به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و بیشتر موارد در افراد بالای ۶۰ یا ۶۵ سال تشخیص داده می‌شوند.
- جنسیت مذکر: مردان کمی بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به این سرطان هستند.
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori): این باکتری که می‌تواند در معده زندگی کند، یکی از قوی‌ترین عوامل خطر برای سرطان معده (به‌ویژه انواع غیر کاردیا) محسوب می‌شود و باعث التهاب مزمن معده (گاستریت) می‌شود.
- مصرف زیاد غذاهای نمک‌سود، دودی، ترشیجات و گوشت‌های فرآوری شده.
- رژیم غذایی با میوه و سبزیجات تازه کم.
- مصرف دخانیات: سیگار کشیدن خطر ابتلا به سرطان معده، به‌خصوص در قسمت فوقانی نزدیک مری (کاردیا)، را افزایش می‌دهد.
- سابقه خانوادگی: داشتن بستگان درجه اول (والدین، خواهر و برادر، فرزند) که مبتلا به سرطان معده بوده‌اند، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
شرایط پزشکی خاص:
- گاستریت مزمن آتروفیک (التهاب طولانی‌مدت همراه با تحلیل رفتن لایه داخلی معده).
- کم‌خونی پرنیشیوز (نوعی کم‌خونی مرتبط با گاستریت آتروفیک).
- پولیپ‌های خاص معده (به نام آدنوما).
- جراحی قبلی معده (مثلاً برای درمان زخم).
- چاقی یا اضافه وزن.
- بیماری منه‌تریه (بیماری نادر معده).
- گروه خونی A (ارتباط ضعیف‌تری دارد).
- سندرم‌های ژنتیکی ارثی: برخی سندرم‌های نادر ارثی مانند سرطان معده منتشر ارثی (HDGC)، سندرم لینچ (HNPCC)، پولیپوز آدنوماتوز فامیلی (FAP)، سندرم پوتز-جگرز و غیره، خطر ابتلا را به شدت افزایش می‌دهند.
- نژاد و منطقه جغرافیایی: بروز سرطان معده در برخی مناطق جهان (مانند شرق آسیا، اروپای شرقی، آمریکای مرکزی و جنوبی) و در برخی گروه‌های نژادی/قومی (مانند آسیایی‌ها، بومیان آمریکا، اسپانیایی‌تبارها و آفریقایی‌تبارها در ایالات متحده) بالاتر است. (این مورد ممکن است تحت تأثیر عوامل محیطی و رژیمی مشترک باشد).
داشتن یک یا چند عامل خطر به معنی ابتلای قطعی به سرطان نیست، اما آگاهی از این عوامل می‌تواند به تشخیص زودهنگام و اقدامات پیشگیرانه کمک کند.
چه زمانی باید به خاطر علائم گوارشی نگران شویم و به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه بسیاری از علائم گوارشی موقتی و بی‌خطر هستند، اما باید در صورت مداومت (بیش از یکی دو هفته و عدم بهبود)، شدت زیاد (که فعالیت روزمره، خواب یا اشتها را مختل کند)، شروع ناگهانی و شدید، یا تغییر قابل توجه نسبت به الگوی معمول گوارشی خود، نگران شده و به پزشک مراجعه کنید.
به‌ویژه، وجود علائم هشدار دهنده‌ای (Red Flags) مانند کاهش وزن بی‌دلیل، مشاهده خون در مدفوع (سیاه یا قرمز) یا استفراغ، مشکل پیشرونده در بلع (گیر کردن غذا)، زردی پوست یا چشم، درد شدید و مداوم شکم، یا استفراغ مکرر، همیشه نیازمند ارزیابی فوری پزشکی برای یافتن علت دقیق و رد کردن مشکلات جدی است؛ همچنین شروع اینگونه علائم در سنین بالاتر (مثلاً بالای ۴۵-۵۰ سال) اهمیت پیگیری را دوچندان می‌کند.
عفونت هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) و ریسک سرطان معده
عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)، که می‌تواند در لایه مخاطی معده زندگی کند، به عنوان مهم‌ترین عامل خطر شناخته شده برای ابتلا به سرطان معده، به خصوص آدنوکارسینوم بخش‌های پایینی معده (غیر کاردیا) و همچنین نوعی لنفوم به نام لنفوم مالت (MALT Lymphoma) معده، در نظر گرفته می‌شود.
منبع: www.mayoclinic.org/diseases-conditions/stomach-cancer/symptoms-causes
سوالات متداول
تشخیص سرطان معده نیاز به بررسی علائم مشکوک مانند درد یا ناراحتی مداوم شکم، کاهش وزن بی‌دلیل، تهوع مکرر، احساس سیری زودهنگام و وجود خون در مدفوع دارد. در صورت بروز این علائم، باید به پزشک مراجعه کرده و آزمایش‌هایی مانند آندوسکوپی و نمونه‌برداری انجام دهید.
علائم اولیه ممکن است شامل نفخ، سوءهاضمه، احساس سنگینی بعد از غذا خوردن، تهوع و از دست دادن اشتها باشد. این علائم ممکن است با بیماری‌های ساده گوارشی اشتباه گرفته شوند.
مهم‌ترین روش تشخیص، آندوسکوپی معده همراه با نمونه‌برداری (بیوپسی) است. آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن نیز برای بررسی گسترش بیماری استفاده می‌شوند.
خیر، در مراحل اولیه ممکن است علائم خفیف یا حتی وجود نداشته باشند. به همین دلیل تشخیص زودهنگام بسیار دشوار است و نیاز به توجه به علائم ظریف دارد.
اگر علائم گوارشی غیرعادی مانند درد مداوم، تهوع، کاهش وزن بی‌دلیل یا مدفوع خونی داشتید و این علائم بیش از چند هفته ادامه داشت، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
