داروی زاکاریا چیست ؟
داروی زاکاریا چیست: با توجه به جستجوهای انجام شده، زاکاریا (ZakAria) نام تجاری (برند) یک داروی بیولوژیک در ایران است که ماده فعال آن پمبرولیزوماب (Pembrolizumab) می‌باشد. پمبرولیزوماب یکی از داروهای مهم و پیشرفته در حوزه ایمونوتراپی سرطان است. به نظر می‌رسد که در ایران، زاکاریا به عنوان معادل داخلی یا بایوسیمیلار داروی کیترودا (Keytruda) شناخته می‌شود که هر دو حاوی پمبرولیزوماب هستند.
در ادامه، مقاله‌ای جامع در مورد داروی زاکاری (پمبرولیزوماب) شامل مکانیسم عمل، کاربردها، نحوه مصرف، عوارض جانبی، و نکات مهم دیگر ارائه می‌شود.
دکتر احسان کرباسی، متخصص درمان سرطان.
برای مشاوره و رزرو نوبت همین حالا با شماره 02188627420تماس بگیرید.
داروی زاکاریا (پمبرولیزوماب) در ایمونوتراپی سرطان
درمان سرطان در دهه‌های اخیر با پیشرفت‌های چشمگیری همراه بوده است. از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی سنتی گرفته تا درمان هدفمند و ایمونوتراپی، هر یک گامی مهم در افزایش امید به زندگی و بهبود کیفیت حیات بیماران سرطانی برداشته‌اند. در میان این پیشرفت‌ها، ایمونوتراپی به عنوان یک رویکرد نوین و هیجان‌انگیز، توانسته است انقلابی در نحوه مبارزه با برخی از انواع سرطان ایجاد کند. یکی از برجسته‌ترین داروهای این دسته، پمبرولیزوماب است که در ایران با نام تجاری زاکاریا (ZakAria) نیز شناخته می‌شود. این مقاله به بررسی جامع داروی زاکاریا (پمبرولیزوماب)، مکانیسم عمل، کاربردها، نحوه مصرف، عوارض جانبی، و نکات کلیدی آن می‌پردازد.
زاکاریا چیست؟ (پمبرولیزوماب)
زاکاریا (ZakAria) نام تجاری پمبرولیزوماب، یک آنتی‌بادی مونوکلونال انسانی است که به عنوان یک مهارکننده نقطه بازرسی ایمنی (Immune Checkpoint Inhibitor) عمل می‌کند. این دارو با هدف قرار دادن پروتئین PD-1 (Programmed Death-1) روی سطح سلول‌های T سیستم ایمنی، به بدن کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و مورد حمله قرار دهد.
پروتئین PD-1 و لیگاند آن، PD-L1 (Programmed Death-Ligand 1)، نقشی حیاتی در تنظیم پاسخ ایمنی ایفا می‌کنند. سلول‌های سرطانی اغلب از این مسیر برای فرار از سیستم ایمنی بدن سوءاستفاده می‌کنند؛ به این صورت که با بیان PD-L1، سیگنالی به سلول‌های T ارسال می‌کنند که فعالیت آن‌ها را مهار کرده و از حمله آن‌ها به تومور جلوگیری می‌کند. زاکاریا با اتصال به PD-1 روی سلول‌های T، این “ترمز” را از سر راه برداشته و به سیستم ایمنی اجازه می‌دهد تا با قدرت بیشتری به سلول‌های سرطانی حمله کند و آن‌ها را از بین ببرد. این مکانیسم عمل منحصر به فرد، زاکاریا را به یک گزینه درمانی مؤثر در بسیاری از سرطان‌ها تبدیل کرده است.
موارد مصرف زاکاریا
کاربردهای داروی زاکاریا در سرطان (موارد مصرف پمبرولیزوماب)
پمبرولیزوماب (زاکاریا) برای درمان انواع گسترده‌ای از سرطان‌ها تأیید شده است، چه به صورت تک‌درمانی و چه در ترکیب با سایر داروها. برخی از مهم‌ترین کاربردهای داروی زاکاریا** عبارتند از:
- 1. ملانوما (سرطان پوست): در ملانومای پیشرفته یا غیرقابل جراحی، زاکاریا به طور قابل توجهی نرخ پاسخ و بقای بیمار را افزایش داده است.
- 2. سرطان ریه سلول غیرکوچک (NSCLC): این دارو به عنوان درمان خط اول در بیمارانی که تومور آن‌ها بیان بالایی از PD-L1 دارد، و همچنین در خطوط درمانی بعدی برای بیماران دیگر، استفاده می‌شود.
- 3. سرطان سر و گردن: در موارد عودکننده یا متاستاتیک سرطان سر و گردن، زاکاریا به تنهایی یا در ترکیب با شیمی‌درمانی کاربرد دارد.
- 4. لنفوم هوچکین کلاسیک: این دارو برای درمان بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین که به درمان‌های قبلی پاسخ نداده‌اند یا بیماری‌شان عود کرده است، تأیید شده است.
- 5. کارسینوم سلول مرکل: نوعی نادر و تهاجمی از سرطان پوست.
- 6. سرطان کولورکتال (روده بزرگ) با ناپایداری ریزماهواره‌ای بالا (MSI-H) یا کمبود ترمیم عدم تطابق (dMMR): این دارو برای بیمارانی با این ویژگی‌های مولکولی خاص در تومورشان، چه متاستاتیک و چه غیرقابل جراحی، کاربرد دارد.
- 7. سرطان مری: در برخی از بیماران مبتلا به سرطان مری پیشرفته.
- 8. سرطان مثانه: در موارد سرطان مثانه پیشرفته یا متاستاتیک.
- 9. سرطان پستان سه‌گانه منفی (TNBC): در ترکیب با شیمی‌درمانی برای برخی بیماران مبتلا به این نوع خاص و تهاجمی از سرطان پستان.
- 10. سرطان دهانه رحم، کبد، معده و برخی تومورهای دیگر: در مواردی که تومور ویژگی‌های خاصی مانند بیان PD-L1 یا MSI-H را نشان می‌دهد.
اثربخشی زاکاریا
اثربخشی زاکاریا (پمبرولیزوماب) در درمان طیف وسیعی از سرطان‌ها، با فعال‌سازی مجدد سیستم ایمنی بدن برای شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی، به اثبات رسیده است. این دارو به طور قابل توجهی نرخ بقا و کیفیت زندگی را در بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان‌های پیشرفته، از جمله ملانوما و سرطان ریه، بهبود می‌بخشد. اثربخشی آن حتی در برخی موارد که سایر درمان‌ها پاسخگو نبوده‌اند نیز مشاهده شده و امیدهای جدیدی در انکولوژی ایجاد کرده است.
مکانیسم عمل داروی زاکاریا (نحوه اثر پمبرولیزوماب)
همانطور که پیشتر ذکر شد، پمبرولیزوماب یک آنتی‌بادی مونوکلونال است که به پروتئین PD-1 (گیرنده مرگ برنامه‌ریزی شده-1) متصل می‌شود. سلول‌های T ایمنی بدن دارای گیرنده‌های PD-1 هستند که در حالت عادی، با اتصال به لیگاندهای PD-L1 (که روی سطح سلول‌های سالم و برخی سلول‌های سرطانی وجود دارند)، سیگنال‌های مهارکننده دریافت کرده و فعالیت خود را کاهش می‌دهند. این مکانیسم یک نقطه بازرسی طبیعی است که به بدن اجازه می‌دهد تا از حملات خودایمنی به بافت‌های سالم جلوگیری کند.
اما سلول‌های سرطانی با بیان بیش از حد PD-L1 روی سطح خود، از این سیستم سوءاستفاده می‌کنند. آن‌ها با فعال کردن گیرنده PD-1 روی سلول‌های T، عملاً سلول‌های T را “خاموش” کرده و از شناسایی و تخریب خود جلوگیری می‌کنند.
داروی زاکاریا با اتصال به گیرنده PD-1 روی سلول‌های T، از اتصال PD-L1 سرطانی به آن جلوگیری می‌کند. با مسدود شدن این مسیر مهارکننده، سلول‌های T دوباره فعال شده و توانایی خود را برای شناسایی و از بین بردن سلول‌های سرطانی باز می‌یابند. به عبارت دیگر، زاکاریا “ترمز” سیستم ایمنی را رها می‌کند تا بتواند با سرطان مبارزه کند. این رویکرد به عنوان **ایمونوتراپی بازدارنده نقطه بازرسی (Checkpoint Blockade Immunotherapy)** شناخته می‌شود.
امپول زاکاریا
آمپول زاکاریا در واقع همان داروی پمبرولیزوماب است که با نام تجاری “زاکاریا” توسط شرکت‌های داروسازی در ایران تولید می‌شود. پمبرولیزوماب یک داروی ایمونوتراپی پیشرفته برای درمان انواع مختلف سرطان است.
نحوه مصرف داروی زاکاریا (روش تجویز پمبرولیزوماب)
داروی زاکاریا به صورت تزریق وریدی (Infusion) و تحت نظارت پزشک متخصص یا پرستار آموزش‌دیده تجویز می‌شود. معمولاً تزریق طی 30 دقیقه انجام می‌گیرد و هر 3 یا 6 هفته یک بار تکرار می‌شود. دوز و فواصل دقیق تجویز بر اساس نوع سرطان، وزن بیمار، وضعیت عمومی او و پاسخ به درمان توسط پزشک تعیین می‌شود.
نکات مهم در مصرف زاکاریا:
- فقط توسط متخصص: این دارو باید حتماً توسط پزشکان متخصص انکولوژی یا هماتولوژی که تجربه کافی در زمینه درمان سرطان با ایمونوتراپی را دارند، تجویز و پایش شود.
- پایش منظم: بیماران در طول درمان با زاکاریا نیاز به پایش‌های منظم آزمایشگاهی (مانند بررسی عملکرد کبد، کلیه، تیروئید، قند خون و شمارش کامل خون) دارند تا عوارض جانبی احتمالی به سرعت شناسایی و مدیریت شوند.
- اطلاع‌رسانی به پزشک: بیماران باید هرگونه عارضه جانبی جدید یا تشدید یافته را فوراً به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهند.
- عدم قطع خودسرانه: هرگز نباید مصرف دارو را بدون مشورت با پزشک قطع کرد، حتی اگر احساس بهبودی حاصل شده باشد.
عوارض جانبی داروی زاکاریا (عوارض پمبرولیزوماب)
همانند سایر داروهای قوی، زاکاریا نیز می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. با این حال، تفاوت عمده عوارض جانبی ایمونوتراپی با شیمی‌درمانی در این است که ایمونوتراپی اغلب منجر به عوارض جانبی مرتبط با سیستم ایمنی (Immune-Related Adverse Events – irAEs)** می‌شود. این عوارض زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی بیش فعال شده و به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند.
برخی از عوارض جانبی شایع داروی زاکاریا عبارتند از:
- خستگی (Fatigue): یکی از شایع‌ترین عوارض.
- دردهای عضلانی و مفصلی: در پشت، استخوان، مفاصل یا عضلات.
- حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست: مشکلات گوارشی.
- کاهش اشتها و کاهش وزن.
- سرفه، تنگی نفس.
- مشکلات خواب.
- تغییر در حس چشایی.
- راش پوستی و خارش.
- سردرد.
- علائم شبیه سرماخوردگی یا آنفولانزا.
عوارض جانبی جدی‌تر (irAEs) که نیاز به توجه فوری پزشکی دارند، شامل موارد زیر هستند:
- التهاب ریه (Pneumonitis): سرفه، تنگی نفس، درد قفسه سینه.
- التهاب کبد (Hepatitis): زردی پوست یا چشم، درد در سمت راست بالای شکم، خستگی شدید.
- التهاب روده بزرگ (Colitis): اسهال شدید، درد شکمی، خون در مدفوع.
- اختلالات غدد درون‌ریز (Endocrinopathies): مانند التهاب تیروئید (تیروئیدیت)، التهاب هیپوفیز (هیپوفیزیت) یا التهاب غدد فوق کلیوی (آدرنالیت) که می‌توانند منجر به خستگی، تغییر وزن، تغییرات خلقی، سردرد، تغییرات ضربان قلب و… شوند.
- التهاب کلیه (Nephritis): تغییر در حجم ادرار، تورم پاها، خون در ادرار.
- واکنش‌های پوستی شدید: مانند سندرم استیونز-جانسون.
- نوریت (التهاب اعصاب): بی حسی، گزگز یا ضعف در دست و پا.
- میوکاردیت (التهاب عضله قلب): تنگی نفس، درد قفسه سینه، تپش قلب نامنظم
زاکاریا خارجی
زاکاریا (ZakAria) نام تجاری پمبرولیزوماب، یک داروی بیولوژیک تولید ایران است که برای درمان انواع سرطان‌ها به روش ایمونوتراپی استفاده می‌شود. نمونه خارجی این دارو، با همان ماده فعال پمبرولیزوماب، تحت نام تجاری کیترودا (Keytruda) توسط شرکت MSD آمریکا تولید می‌شود. هر دو دارو مکانیسم اثر یکسانی دارند، اما تفاوت‌هایی در تکنولوژی ساخت و گاهی عوارض جانبی و قیمت بین آن‌ها وجود دارد.
قیمت زاکاریا (قیمت داروی زاکاریا)
قیمت داروی زاکاریا (پمبرولیزوماب) در ایران، مانند بسیاری از داروهای گران‌قیمت و تخصصی، می‌تواند متغیر باشد و به عوامل مختلفی بستگی دارد:
زاکاریا همانطور که پیشتر اشاره شد، برند ایرانی پمبرولیزوماب است. برند خارجی این دارو کیترود (Keytruda) نام دارد. به طور کلی، داروهای وارداتی مانند کیترودا قیمت به مراتب بالاتری نسبت به نمونه‌های تولید داخل (مثل زاکاریا) دارند. اما بر اساس برخی گزارش‌ها هر 100 میلی گرم یا 4 میلی‌لیتر پمبرولیزوماب (اعم از برند ایرانی یا خارجی) می‌تواند از ده‌ها میلیون تومان تا بیش از صد میلیون تومان برای هر4 میلی گرم باشد.
هزینه کل درمان با زاکاریا بسیار متغیر است، زیرا بسته به نوع و مرحله سرطان، دوز مورد نیاز و تعداد جلسات درمان، ممکن است بیمار نیاز به چندین ویال در طول ماه‌ها یا حتی سال‌ها داشته باشد.
داروی زاکاریا بیمه دارد؟
این مهم‌ترین عامل در کاهش بار مالی برای بیماران است. خوشبختانه، داروهای ایمونوتراپی مانند پمبرولیزوماب (چه زاکاریا و چه کیترودا) معمولاً تحت پوشش بیمه‌های پایه (مانند تامین اجتماعی و سلامت) و بیمه‌های تکمیلی قرار می‌گیرند، البته با فرانشیزهای متفاوت.
خلاصه
داروی زاکاریا (پمبرولیزوماب) یک آنتی‌بادی مونوکلونال انقلابی است که با فعال‌سازی مجدد سیستم ایمنی بدن، راه جدیدی را برای مبارزه با سرطان گشوده است. با وجود عوارض جانبی احتمالی که نیاز به پایش دقیق دارند، اثربخشی چشمگیر آن در درمان انواع مختلف سرطان، زاکاریا را به ابزاری قدرتمند در دستان پزشکان انکولوژیست تبدیل کرده است. پیشرفت‌های آتی در این حوزه امیدهای تازه‌ای را برای بیماران سرطانی در سراسر جهان به ارمغان خواهد آورد. این دارو نمادی از همکاری علم و فناوری برای بهبود سلامت انسان است و نقش آن در درمان سرطان بیش از پیش پررنگ خواهد شد.
سوالات متداول
زاکاریا معمولاً نام تجاری یک داروی تزریقی است که در درمان برخی از بیماری‌های استخوانی مانند پوکی استخوان یا در پیشگیری از مشکلات استخوانی ناشی از سرطان به‌کار می‌رود. ماده مؤثر آن ممکن است زولدرونیک اسید باشد.
این دارو معمولاً به صورت تزریق داخل وریدی (IV) توسط پزشک یا پرستار در مراکز درمانی تجویز می‌شود و معمولاً سالی یک بار یا هر چند ماه یک بار تزریق می‌شود.
عوارض شایعی مانند تب، درد عضلانی، خستگی، سردرد و تهوع ممکن است پس از تزریق ایجاد شوند. برخی افراد نیز ممکن است دچار افت کلسیم یا مشکلات کلیوی شوند.
بله، معمولاً قبل از تزریق آزمایش عملکرد کلیه و سطح کلسیم خون بررسی می‌شود. پس از تزریق نیز پزشک ممکن است پیگیری‌هایی برای بررسی عوارض یا اثربخشی انجام دهد.
خیر، در واقع مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D اغلب همزمان با زاکاریا توصیه می‌شود تا از کاهش سطح کلسیم خون جلوگیری شود.
افرادی با مشکلات شدید کلیوی، سطح پایین کلسیم خون، یا حساسیت به زولدرونیک اسید باید از مصرف این دارو خودداری کنند. تصمیم نهایی را پزشک می‌گیرد.
بله، داروهای مشابهی مانند بونویوا، آکلستا یا فورته‌ئو در درمان بیماری‌های استخوانی استفاده می‌شوند. نوع مناسب را پزشک بر اساس شرایط بیمار انتخاب می‌کند.
بله، در برخی موارد، زاکاریا برای جلوگیری از ضعف استخوان‌ها در بیماران سرطانی، به‌ویژه آن‌هایی که دچار متاستاز استخوانی هستند، استفاده می‌شود.
