سرطان چشم
سرطان چشم شامل انواع نادری از سرطانهاست که از سلولهای درون کره چشم و ساختارهای اطراف آن مانند پلک و غدد اشکی شروع میشوند. در میان تمامی سرطانهای چشم، شایعترین نوع آن ملانوم یووهآل است که در لایه میانی چشم به نام یووه (uveal) ایجاد میشود و پس از آن رتینوبلاستوما که بیشتر در کودکان دیده میشود.
خبر خوب این است که تشخیص و درمان زودهنگام سرطان چشم میتواند از گسترش آن جلوگیری کند. روشهای درمانی اصلی شامل پرتودرمانی (مانند براکیتراپی) و جراحی است که بر اساس نوع و مرحله سرطان انتخاب میشوند.
دکتر احسان کرباسی، متخصص درمان سرطان.
برای مشاوره و رزرو نوبت همین حالا با شماره 02188627420تماس بگیرید.
سرطان چشم چیست
سرطان چشم یک بیماری نادر اما جدی است که در آن سلولهای غیرطبیعی در بخشهای مختلف چشم بهطور کنترلنشده رشد میکنند. این بیماری میتواند از خود چشم شروع شود (سرطان اولیه) یا از سایر اندامها به چشم گسترش پیدا کند (متاستاز). انواع مختلفی از آن وجود دارد، از جمله ملانومای چشمی، رتینوبلاستوم و لنفوم داخل چشمی. تشخیص زودهنگام و درمان بهموقع میتواند از نابینایی و گسترش بیماری به سایر نقاط بدن جلوگیری کند.
انواع سرطان چشم و محلهای بروز آنها
سرطان چشم بر اساس محل شروع و نوع سلولهای درگیر، به دستههای مختلفی تقسیم میشود:
ملانوم داخل چشمی (Intraocular Melanoma)
این نوع سرطان از سلولهای ملانوسیت (همان سلولهایی که ملانوم پوست از آنها منشأ میگیرد) ایجاد میشود و شایعترین نوع سرطان چشم است. ملانوم داخل چشمی معمولاً در لایه میانی چشم (یووه) تشکیل میشود و شامل موارد زیر است:
- ملانوم مشیمیه (Choroidal Melanoma): شایعترین نوع ملانوم چشمی است که در لایهای از کره چشم که وظیفه خونرسانی به شبکیه را دارد، ایجاد میشود.
- ملانوم جسم مژگانی (Ciliary Body Melanoma): در ماهیچههایی که عدسی چشم را تنظیم میکنند، ایجاد میشود.
- ملانوم عنبیه (Iris Melanoma): در قسمت رنگی چشم (عنبیه) شکل میگیرد و معمولاً به صورت یک لکه تیره و در حال رشد دیده میشود.
سرطان پلک چشم و اربیتال | علائم سرطان پلک چشم
این سرطانها در بافتهای اطراف کره چشم، مانند پلکها و غدد اشکی (سرطان آدنسال) یا در حفره چشم (سرطان اربیتال) ایجاد میشوند. شایعترین انواع آن شامل کارسینوم سلول سنگفرشی و کارسینوم سلول پایه است. از جمله علائم سرطان پلک چشم میتوان به وجود توده یا زخم در پلک اشاره کرد که با گذشت زمان بزرگتر میشود و بهبود نمییابد. همچنین تغییر شکل پلک، ریزش مژهها، قرمزی و تورم مزمن نیز میتوانند از نشانههای این بیماری باشند.
رتینوبلاستوما (Retinoblastoma)| سرطان چشم در کودکان
این تومور بدخیم از شبکیه (لایه حساس به نور در پشت چشم) منشأ میگیرد و بیشتر در کودکان زیر ۵ سال شایع است.
علائم و نشانههای سرطان چشم
بسیاری از افراد مبتلا به سرطان چشم در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارند، مگر اینکه تومور در محلی باشد که بر عملکرد چشم تأثیر بگذارد. علائم مشترک با سایر بیماریهای چشمی است و تنها یک پزشک میتواند تشخیص دقیق را ارائه دهد. برخی از علائم احتمالی سرطان چشم عبارتند از:
- تاری دید یا از دست دادن بینایی (جزئی یا کامل) بدون درد.
- دیدن جرقههای نور، خطوط موجدار یا لکههای شناور (Floaters).
- لکه تیره در عنبیه که در حال بزرگ شدن است.
- برآمدگی کره چشم.
- تغییر در موقعیت یا حرکت کره چشم.
عوامل خطر و تشخیص سرطان چشم
با وجود اینکه علت دقیق سرطان چشم هنوز مشخص نیست، محققان برخی عوامل خطر را شناسایی کردهاند:
- سن: بیشتر سرطانهای چشم در افراد بالای ۵۰ سال تشخیص داده میشود، به جز رتینوبلاستوما که مختص کودکان است.
- رنگ پوست و چشم: افراد سفیدپوست با چشمهای روشن (آبی، سبز) بیشتر در معرض خطر هستند.
- سندرمهای ژنتیکی: برخی سندرمهای ارثی مانند سندرم «نِووس دیسپلاستیک» و «سندرم مستعد کننده تومور BAP1» خطر ابتلا را افزایش میدهند.
- قرار گرفتن در معرض نور UV: ممکن است قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا تختهای برنزه کننده، خطر ابتلا به ملانوم داخل چشمی را افزایش دهد.
تشخیص سرطان چشم
تشخیص سرطان چشم توسط چشمپزشک یا انکولوژیست چشم انجام میشود. این فرآیند معمولاً شامل موارد زیر است:
- معاینه کامل چشم: استفاده از ابزارهایی مانند افتالموسکوپ و لامپ شکافی برای مشاهده دقیق ساختارهای داخلی چشم.
- تصویربرداری: از سونوگرافی، آنژیوگرافی با فلورسین و سایر روشها برای تعیین اندازه و محل تومور استفاده میشود.
- بیوپسی: در این روش، نمونه کوچکی از بافت تومور برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده میشود تا نوع سلولهای سرطانی و ویژگیهای ژنتیکی آنها مشخص شود.
درمان سرطان چشم
روش درمانی بسته به نوع، اندازه و مرحله سرطان تعیین میشود. برای تومورهای کوچک یا در مواردی که خطرات درمان بیشتر از فواید آن است، پزشک ممکن است صرفاً به نظارت بر وضعیت اکتفا کند.
روشهای درمانی اصلی سرطان چشم
پرتودرمانی سرطان چشم:
- رایجترین درمان است و شامل براکیتراپی (قرار دادن دیسک رادیواکتیو در نزدیکی تومور) یا پرتودرمانی خارجی (استفاده از دستگاهی خارج از بدن) میشود.
جراحی سرطان چشم:
- بسته به اندازه تومور، ممکن است شامل برداشتن بخشی از عنبیه (ایریدکتومی) یا کل کره چشم (اِنوکلئیشن) باشد. در صورت برداشتن کره چشم، یک چشم مصنوعی جایگزین آن میشود.
لیزردرمانی سرطان چشم:
- از گرما برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میکند.
ایمونوتراپی و درمان هدفمند سرطان چشم:
- برای کمک به سیستم ایمنی در از بین بردن سلولهای سرطانی یا هدف قرار دادن نقاط ضعف ژنتیکی در این سلولها استفاده میشود.
طول عمر بیماران سرطان چشم
پیشآگهی سرطان چشم به عوامل متعددی بستگی دارد. در ملانوم داخل چشمی، اگر سرطان در مراحل اولیه و قبل از گسترش به سایر اندامها تشخیص داده و درمان شود، میزان موفقیت درمان بسیار بالاست. براکیتراپی میتواند ۹۵٪ از ملانومهای کوچک و متوسط را از بین ببرد.
متأسفانه هیچ راه اثبات شدهای برای پیشگیری از سرطان چشم وجود ندارد، اما معاینات منظم چشم برای تشخیص زودهنگام بسیار حیاتی است، به ویژه اگر در گروههای پرخطر قرار دارید. یک معاینه ساده چشم اغلب اولین فرصت برای شناسایی علائم اولیه سرطان است.
منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17292-eye-cancer
سوالات متداول
سرطان چشم بیماریای است که در آن سلولهای غیرطبیعی بهطور کنترلنشده در بخشهای مختلف چشم رشد میکنند و ممکن است به بافتهای اطراف یا سایر نقاط بدن گسترش یابند.
انواع رایج شامل ملانومای چشمی، رتینوبلاستوم (در کودکان)، لنفوم داخل چشمی و تومورهای متاستاتیک چشم است.
تاری دید، لکههای تاریک یا روشن در دید، تغییر رنگ عنبیه، برجستگی در چشم، درد یا قرمزی غیرمعمول، و کاهش ناگهانی بینایی از علائم شایع هستند.
علت دقیق مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، قرار گرفتن زیاد در معرض نور ماورای بنفش، و برخی بیماریهای چشمی میتوانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
با معاینه کامل چشم، استفاده از افتالموسکوپ، سونوگرافی چشم، تصویربرداری MRI یا CT و گاهی نمونهبرداری میتوان سرطان چشم را تشخیص داد.
بله، در صورت عدم درمان میتواند باعث نابینایی یا گسترش به سایر اندامها شود، اما تشخیص و درمان زودهنگام میتواند نتایج را بهبود دهد.
بسته به نوع و مرحله بیماری، درمان میتواند شامل جراحی، پرتودرمانی، لیزر درمانی، شیمیدرمانی یا ترکیبی از این روشها باشد.
پیشگیری کامل ممکن نیست، اما استفاده از عینک آفتابی، معاینات منظم چشم و پرهیز از قرار گرفتن بیشازحد در معرض اشعه UV میتواند خطر را کاهش دهد.
خیر، سرطان چشم بیماری مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمیشود.
پیشآگهی بستگی به نوع، اندازه، محل و مرحله سرطان دارد. در بسیاری از موارد، تشخیص زودهنگام شانس درمان موفق را افزایش میدهد.