سرطان دهان چیست
سرطان دهان، که به آن سرطان حفره دهانی یا oral cancer نیز می‌گویند، با رشد غیرطبیعی سلول‌ها در دهان آغاز می‌شود. این سرطان می‌تواند در هر یک از بخش‌های دهان، از جمله لب‌ها، لثه‌ها، زبان، پوشش داخلی گونه‌ها، سقف دهان و کف دهان رخ دهد.
سرطان دهان یکی از چندین نوع سرطان سر و گردن است و معمولاً درمان‌های مشابهی با سایر سرطان‌های این ناحیه دارد. اغلب سرطان‌های دهان از نوع کارسینوم سلول سنگفرشی هستند که از سلول‌های نازک و مسطحی که سطح داخلی دهان و لب‌ها را می‌پوشانند، منشاء می‌گیرند.
دکتر احسان کرباسی، متخصص درمان سرطان.
برای مشاوره و رزرو نوبت همین حالا با شماره 02188627420تماس بگیرید.
علائم سرطان دهان
آگاهی از علائم سرطان دهان برای تشخیص زودهنگام آن بسیار مهم است. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر که برای مدت طولانی باقی می‌مانند، باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید:
- یک زخم یا توده روی لب یا داخل دهان که بهبود نمی‌یابد.
- وجود یک لکه سفید یا قرمز در پوشش داخلی دهان.
- لق شدن دندان‌ها.
- وجود یک توده یا ضخیم‌شدگی در داخل دهان.
- احساس درد در دهان یا گوش.
- مشکل یا درد هنگام بلعیدن.
دلایل و عوامل خطر سرطان دهان
سرطان دهان زمانی رخ می‌دهد که تغییراتی در DNA سلول‌های دهان یا لب‌ها ایجاد می‌شود. این تغییرات باعث می‌شوند سلول‌ها به صورت غیرقابل کنترل رشد کرده و از بین نروند و در نتیجه یک توده سرطانی (تومور) تشکیل شود. عوامل خطر اصلی که احتمال این تغییرات را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- استعمال دخانیات: مصرف هر نوع تنباکو، از جمله سیگار، سیگار برگ، پیپ و تنباکوی جویدنی، خطر ابتلا به سرطان دهان را به شدت افزایش می‌دهد.
- مصرف الکل: نوشیدن مکرر و سنگین الکل، به خصوص در ترکیب با دخانیات، خطر را چندین برابر می‌کند.
- قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید: اشعه ماوراء بنفش خورشید یا دستگاه‌های برنزه کننده، خطر ابتلا به سرطان لب را افزایش می‌دهد.
- ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): این ویروس شایع که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود، در برخی افراد باعث تغییرات سلولی شده و خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش می‌دهد.
- سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که به دلیل بیماری (مانند HIV) یا مصرف داروهای خاص (مانند داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی پس از پیوند عضو) دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
عکسهای از سرطان دهان
راه‌های پیشگیری از سرطان دهان
اگرچه هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سرطان دهان وجود ندارد، اما با رعایت نکات زیر می‌توانید خطر ابتلا به آن را به میزان قابل توجهی کاهش دهید:
- از مصرف دخانیات خودداری کنید: اگر سیگار نمی‌کشید، هرگز شروع نکنید. اگر از هر نوع دخانیات استفاده می‌کنید، با پزشک خود در مورد راه‌های ترک آن مشورت کنید.
- مصرف الکل را محدود کنید: اگر الکل مصرف می‌کنید، این کار را با اعتدال انجام دهید. برای بزرگسالان سالم، این به معنای حداکثر یک نوشیدنی در روز برای زنان و دو نوشیدنی در روز برای مردان است.
- از لب‌های خود در برابر نور خورشید محافظت کنید: هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب، از کلاه لبه پهن استفاده کنید و از کرم ضدآفتاب مخصوص لب برای محافظت از آن‌ها بهره ببرید.
- واکسن HPV را در نظر بگیرید: در مورد واکسن HPV و اینکه آیا برای شما مناسب است، با پزشک مشورت کنید. این واکسن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط با HPV، از جمله سرطان دهان، را کاهش دهد.
- معاینات منظم دندانپزشکی داشته باشید: دندانپزشک یا پزشک شما می‌تواند در معاینات دوره‌ای، علائم اولیه سرطان دهان یا تغییرات پیش‌سرطانی را شناسایی کند.
در صورت مشاهده هر یک از علائم نگران‌کننده، حتماً با پزشک یا دندانپزشک خود ملاقات کنید.
تشخیص و درمان سرطان دهان فرآیندی جامع است که با معاینات دقیق آغاز می‌شود و شامل مراحل مختلفی برای تعیین نوع و مرحله سرطان و انتخاب بهترین روش درمانی است. آشنایی با این فرآیند به شما کمک می‌کند تا با آمادگی و آگاهی بیشتری با آن روبرو شوید.
اشکال مختلف سرطان دهان
سرطان دهان، که به آن سرطان حفره دهانی نیز می‌گویند، می‌تواند در قسمت‌های مختلفی از دهان شامل لب‌ها، زبان، لثه‌ها، کام و گونه‌ها ایجاد شود. شایع‌ترین نوع آن کارسینوم سلول سنگفرشی است که از سلول‌های نازک و مسطح سطح دهان منشأ می‌گیرد. انواع نادرتر شامل کارسینوم وروکوس، سرطان غدد بزاقی کوچک و لنفوم هستند. این سرطان‌ها اغلب با یک زخم یا لکه غیرعادی در دهان که به مرور زمان بهبود نمی‌یابد، خود را نشان می‌دهند.
مراحل تشخیص سرطان دهان
تشخیص سرطان دهان معمولاً با یک معاینه ساده توسط پزشک یا دندانپزشک شروع می‌شود. در صورت مشاهده علائم مشکوک، اقدامات تشخیصی تخصصی‌تری انجام خواهد شد:
- معاینه دهان: در معاینه فیزیکی، پزشک لب‌ها و دهان شما را لمس کرده و به دنبال هرگونه توده یا ناحیه تحریک‌شده می‌گردد. لکه‌های سفید (لکوپلاکیا) و زخم‌ها ممکن است نشانه‌های اولیه سرطان باشند.
- نمونه‌برداری (بیوپسی): اگر ناحیه مشکوکی پیدا شود، بیوپسی انجام می‌شود. در این روش، نمونه کوچکی از بافت برداشته شده و برای بررسی وجود سلول‌های سرطانی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. این آزمایش به تیم درمانی شما کمک می‌کند تا برنامه درمانی مناسبی را طراحی کنند.
- مرحله‌بندی سرطان: پس از تشخیص سرطان، آزمایش‌های دیگری برای تعیین میزان گسترش آن (مرحله‌بندی) انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل آندوسکوپی و تصویربرداری‌هایی مانند CT اسکن، MRI و PET اسکن است. مرحله سرطان از ۰ تا ۴ متغیر است و هر چه عدد آن بالاتر باشد، به معنای پیشرفته‌تر بودن بیماری است.
روش‌های درمان سرطان دهان
درمان سرطان دهان به عوامل متعددی مانند محل و اندازه تومور، مرحله بیماری و وضعیت کلی سلامتی شما بستگی دارد. تیم درمانی شما ممکن است یک روش درمانی یا ترکیبی از آن‌ها را توصیه کند:
۱. جراحی سرطان دهان
جراحی رایج‌ترین روش درمان است و شامل موارد زیر می‌شود:
- برداشتن تومور: جراح تومور و مقداری از بافت سالم اطراف آن را برمی‌دارد تا مطمئن شود تمام سلول‌های سرطانی از بین رفته‌اند.
- جراحی ترمیمی: اگر بخشی از صورت، فک یا دهان در جراحی برداشته شود، از جراحی ترمیمی برای بازسازی آن استفاده می‌شود.
- برداشتن غدد لنفاوی: اگر سرطان به غدد لنفاوی گردن گسترش یافته باشد یا احتمال آن وجود داشته باشد، جراح غدد لنفاوی را برمی‌دارد.
۲. پرتودرمانی (رادیوتراپی)
پرتودرمانی از پرتوهای پرقدرت برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با جراحی و شیمی‌درمانی به کار رود. عوارض جانبی آن می‌تواند شامل خشکی دهان و آسیب به دندان‌ها باشد. به همین دلیل، معاینه دندانپزشکی قبل از شروع درمان ضروری است.
۳. شیمی‌درمانی و درمان‌های دارویی
شیمی‌درمانی: با استفاده از داروهای قوی، سلول‌های سرطانی را در کل بدن از بین می‌برد. این روش اغلب پس از جراحی یا همراه با پرتودرمانی استفاده می‌شود.
درمان هدفمند: از داروهایی استفاده می‌کند که مواد شیمیایی خاصی را در سلول‌های سرطانی هدف قرار می‌دهند و باعث مرگ آن‌ها می‌شوند. این روش برای سرطان‌هایی که عود کرده‌اند یا گسترش یافته‌اند، کاربرد دارد.
ایمونوتراپی: با تقویت سیستم ایمنی بدن، به آن کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی و از بین ببرد. این روش نیز برای سرطان‌های پیشرفته استفاده می‌شود.
سرطان سقف دهان
سرطان سقف دهان، که به آن سرطان کام نیز می‌گویند، نوعی نادر از سرطان دهان است که از رشد سلول‌های غیرطبیعی روی بافت سخت یا نرم سقف دهان آغاز می‌شود. این سرطان اغلب به صورت یک زخم، توده یا ناحیه قرمز و سفید رنگ ظاهر می‌شود که به مرور زمان رشد کرده و بهبود نمی‌یابد. از جمله عوامل خطر اصلی آن می‌توان به مصرف طولانی‌مدت دخانیات و الکل اشاره کرد. تشخیص زودهنگام از طریق معاینات منظم دندانپزشکی یا پزشکی، نقش حیاتی در موفقیت درمان دارد و معمولاً شامل جراحی، پرتو درمانی یا شیمی درمانی است.
عکس سرطان سقف دهان
نکات مهم برای مراقبت و سازگاری با درمان سرطان دهان
مراقبت‌های زیر به شما کمک می‌کند تا با عوارض درمان کنار بیایید:
- ترک دخانیات و الکل: این کار اثربخشی درمان را افزایش می‌دهد و خطر عود سرطان را کاهش می‌دهد.
- ورزش ملایم: فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی یا یوگا می‌تواند به کاهش خستگی کمک کند.
- مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن یا ماساژدرمانی.
- گروه‌های حمایتی: صحبت با افرادی که تجربه مشابهی داشته‌اند، می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک نیز بسیار مهم است. بهتر است لیستی از علائم، داروها و سوالات خود تهیه کنید تا بتوانید بهترین بهره را از زمان خود ببرید. سوالاتی مانند: «علت علائم من چیست؟»، «به چه آزمایش‌هایی نیاز دارم؟» و «چه گزینه‌های درمانی برای من وجود دارد؟» می‌توانند بسیار مفید باشند.
منبع: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/mouth-cancer/diagnosis-treatment/drc-20351002
سوالات متداول
سرطان دهان نوعی سرطان است که در بافت‌های دهان مانند لب‌ها، زبان، لثه، سقف و کف دهان یا داخل گونه‌ها ایجاد می‌شود.
زخم‌های دهانی که بهبود نمی‌یابند، توده یا برجستگی، خونریزی بی‌دلیل، درد یا بی‌حسی در دهان و تغییر صدا یا بلع از علائم شایع آن هستند.
عوامل خطر شامل مصرف دخانیات، نوشیدنی‌های الکلی، عفونت HPV، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید (برای لب‌ها) و بهداشت ضعیف دهان است.
تشخیص معمولاً با معاینه دقیق دهان، نمونه‌برداری (بیوپسی) و تصویربرداری‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی انجام می‌شود.
بله، به ویژه اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود. درمان ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا ترکیبی از آن‌ها باشد.
خیر، سرطان دهان مسری نیست. اما برخی عوامل خطر مانند عفونت HPV می‌توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند.
بله، می‌تواند به غدد لنفاوی گردن و حتی اندام‌های دورتر متاستاز دهد، به خصوص در مراحل پیشرفته.
ترک سیگار و الکل، واکسیناسیون HPV، رعایت بهداشت دهان و معاینات منظم دندانپزشکی می‌تواند خطر را کاهش دهد.
افراد سیگاری یا الکلی، کسانی که بهداشت دهان ضعیف دارند، افرادی با سابقه عفونت HPV و کسانی که مدت طولانی در معرض نور خورشید هستند بیشتر در معرض خطرند.
پیش‌آگهی به مرحله بیماری در زمان تشخیص بستگی دارد. شناسایی زودهنگام می‌تواند شانس درمان کامل را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
