مقدمه پرتو درمانی سرطان حنجره
در این مقاله تخصصی، همه چیز درباره پرتودرمانی سرطان حنجره (رادیوتراپی) را بخوانید. از تعداد جلسات و عوارض جانبی گرفته تا مراقبتهای حین درمان و طول عمر بیماران، ما همراه شما هستیم.
تشخیص سرطان حنجره میتواند لحظهای دلهرهآور برای بیمار و خانواده او باشد، اما خبر خوب این است که علم پزشکی پیشرفتهای چشمگیری در درمان این بیماری داشته است. یکی از اصلیترین و موثرترین روشهای درمان، پرتودرمانی سرطان حنجره یا همان رادیوتراپی است که اغلب بیماران آن را با اصطلاح «برق گذاشتن» میشناسند. هدف ما در این مقاله، ارائه اطلاعاتی دقیق، علمی و در عین حال ساده و روان است تا با آگاهی کامل و دلی امیدوار، مسیر درمان را طی کنید. اگر به دنبال پاسخ سوالاتی مانند عوارض رادیوتراپی حنجره، تعداد جلسات لازم و مراقبتهای ویژه هستید، این راهنمای جامع برای شما نوشته شده است.
دکتر احسان کرباسی، متخصص درمان سرطان.
برای مشاوره و رزرو نوبت همین حالا با شماره 02188627420تماس بگیرید.
پرتودرمانی سرطان حنجره چیست و چگونه عمل میکند؟
پرتودرمانی یا رادیوتراپی (Radiotherapy) استفاده از پرتوهای پرانرژی (مانند اشعه ایکس) برای از بین بردن سلولهای سرطانی است. در مورد سرطان حنجره، این پرتوها با دقت بسیار بالا به ناحیه گلو و تارهای صوتی تابانده میشوند تا تومور را کوچک کرده و از بین ببرند، در حالی که تلاش میشود کمترین آسیب به بافتهای سالم اطراف وارد شود.
این روش درمانی به ویژه برای سرطانهای اولیه حنجره (مراحل ابتدایی) بسیار کارآمد است و در بسیاری از موارد میتواند جایگزین جراحی شود، به این معنی که بیمار میتواند صدای طبیعی خود را حفظ کند. همچنین در مراحل پیشرفتهتر، ممکن است به عنوان درمان تکمیلی پس از جراحی یا همزمان با شیمیدرمانی (کمو-رادیوتراپی) استفاده شود.
انواع روشهای پرتودرمانی برای حنجره
پزشکان انکولوژیست (متخصص سرطان) از تکنیکهای مختلفی برای افزایش دقت درمان استفاده میکنند. شناخت این روشها به شما کمک میکند تا فرآیند درمان را بهتر درک کنید:
- پرتودرمانی با شدت تعدیل شده (IMRT): این یکی از پیشرفتهترین روشهاست که در آن دستگاه با زوایای مختلف دور بیمار میچرخد و شدت پرتوها را تغییر میدهد تا دقیقاً شکل تومور را هدف بگیرد و آسیب به غدد بزاقی و نخاع را به حداقل برساند.
- پرتودرمانی تطبیقی سه بعدی (3D-CRT): در این روش از تصاویر کامپیوتری برای طراحی پرتوهایی که با شکل سه بعدی تومور مطابقت دارند، استفاده میشود.
تعداد جلسات پرتودرمانی سرطان حنجره چقدر است؟
یکی از سوالات متداول بیماران، طول دوره درمان است. برنامه درمانی هر فرد بسته به مرحله بیماری و وضعیت جسمانی او متفاوت است وقتی به مرکز پرتو درمانی مراجعه میکنید دقیقا برنامه پرتودرمانی را به شما میگویند، اما به طور معمول:
- درمان معمولاً ۵ روز در هفته (شنبه تا چهارشنبه) انجام میشود.
- کل دوره درمان ممکن است بین ۵ تا ۷ هفته طول بکشد.
- هر جلسه درمانی واقعی تنها حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه زمان میبرد که بخش زیادی از آن صرف تنظیم دقیق موقعیت بیمار میشود و تابش اشعه تنها چند دقیقه است.
عوارض پرتودرمانی سرطان حنجره و راههای مدیریت آن
مانند هر درمان قدرتمند دیگری، رادیوتراپی نیز ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. آگاهی از این عوارض به شما کمک میکند تا با آمادگی بیشتری با آنها روبرو شوید. این عوارض به دو دسته کوتاهمدت و بلندمدت تقسیم میشوند.
عوارض جانبی کوتاهمدت (حین درمان و بلافاصله بعد از آن)
این عوارض معمولاً موقتی هستند و چند هفته پس از اتمام درمان بهبود مییابند:
- قرمزی و سوزش پوست گلو: پوست ناحیه گردن ممکن است مانند آفتابسوختگی قرمز، تیره یا حساس شود.
- گلودرد و خشکی دهان: بلع غذا ممکن است دشوار یا دردناک شود. استفاده از مایعات فراوان و غذاهای نرم توصیه میشود.
- تغییرات صدا: ممکن است صدا گرفتگی بیشتر شود یا صدا به طور موقت ضعیف گردد.
- خستگی مفرط: احساس خستگی در طول دوره درمان کاملاً طبیعی است و نیاز به استراحت بیشتر دارید.
- تغییر در حس چشایی: غذاها ممکن است طعم فلزی یا متفاوتی داشته باشند.
عوارض جانبی بلندمدت
برخی عوارض ممکن است ماهها یا سالها بعد ظاهر شوند یا باقی بمانند:
- خشکی دائمی دهان (زروستومیا): اگر غدد بزاقی در میدان تابش باشند.
- کمکاری تیروئید: پرتوها ممکن است بر عملکرد غده تیروئید تأثیر بگذارند؛ بنابراین آزمایش خون دورهای ضروری است.
- تنگی مری یا مشکلات بلع: که ممکن است نیاز به فیزیوتراپی بلع داشته باشد.
| مرحله درمان | مدت زمان / تکرار | توضیحات فرآیند | نکات کلیدی مراقبت |
|---|---|---|---|
| شبیهسازی (Simulation) | ۱ جلسه (۳۰ تا ۶۰ دقیقه) | انجام سیتی اسکن برای طراحی دقیق درمان و ساخت ماسک ثابتکننده سر و گردن جهت جلوگیری از حرکت حین درمان. | لباس راحت بپوشید. اگر ترس از محیط بسته دارید، قبل از اسکن به پزشک اطلاع دهید. |
| جلسات روزانه پرتو | ۱۵ تا ۲۰ دقیقه (۵ روز در هفته) | بیمار روی تخت دراز میکشد و ماسک گذاشته میشود. دستگاه اطراف سر میچرخد و پرتوها را میتاباند (بدون درد و حرارت). | در طول تابش کاملاً بیحرکت باشید. نفسهای آرام و عمیق بکشید. فلزات را از ناحیه گردن خارج کنید. |
| مدیریت عوارض جانبی | شروع از هفته ۲ یا ۳ درمان | احتمال بروز خشکی دهان، تغییر چشایی، قرمزی پوست گردن (شبیه آفتابسوختگی) و گلودرد. | نوشیدن آب فراوان، استفاده از ژلهای بزاق مصنوعی، پرهیز از ادویه تند و غذاهای داغ، شستشوی ملایم پوست. |
| دوره نقاهت و پیگیری | ۱ تا ۳ ماه پس از اتمام | برطرف شدن تدریجی التهاب و بازگشت حس چشایی. معاینات دورهای برای بررسی پاسخ تومور به درمان. | ادامه تمرینات بلع تحت نظر گفتاردرمانگر، پرهیز اکید از سیگار و الکل، رعایت رژیم غذایی نرم و مقوی. |
تغذیه و مراقبتهای حین رادیوتراپی حنجره
تغذیه نقش کلیدی در موفقیت درمان و تحمل عوارض دارد. از آنجا که گلو دردناک است، بسیاری از بیماران تمایل به غذا خوردن را از دست میدهند، اما حفظ وزن بسیار حیاتی است. نکات زیر را رعایت کنید:
- از غذاهای نرم و پوره شده مانند سوپهای غنی، پوره سیبزمینی و ماست استفاده کنید.
- از خوردن غذاهای داغ، تند، ترش و اسیدی که گلو را تحریک میکنند، بپرهیزید.
- در طول روز جرعهجرعه آب بنوشید تا دهان و گلو مرطوب بماند.
- در صورت درد شدید هنگام بلع، حتماً با پزشک صحبت کنید تا داروهای مسکن یا محلولهای شستشوی دهان تجویز کند.
- از مصرف الکل و دخانیات اکیداً خودداری کنید، زیرا عوارض را تشدید کرده و اثر درمان را کاهش میدهند.
طول عمر بیماران سرطان حنجره بعد از پرتودرمانی
میزان موفقیت و طول عمر بیماران سرطان حنجره وابستگی شدیدی به مرحله تشخیص بیماری دارد. خوشبختانه، سرطان حنجره یکی از سرطانهای ناحیه سر و گردن است که در صورت تشخیص زودهنگام، درمانپذیری بسیار بالایی دارد.
آمارها نشان میدهند که در مراحل اولیه (مرحله ۱ و ۲)، پرتودرمانی به تنهایی میتواند نرخ بهبودی بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد را به همراه داشته باشد. در مراحل پیشرفتهتر، ترکیب رادیوتراپی و شیمیدرمانی نیز نتایج امیدبخشی دارد. مهمترین عامل در افزایش طول عمر، پیگیری منظم معاینات پس از درمان و تغییر سبک زندگی (ترک سیگار) است.
آیا پرتودرمانی سرطان حنجره دردناک است؟
خیر، خودِ فرآیند تابش پرتو هیچ دردی ندارد و شبیه به گرفتن عکس رادیولوژی است. اما عوارض جانبی آن مانند گلودرد و التهاب پوست که به مرور زمان ایجاد میشوند، ممکن است باعث ناراحتی و درد شوند که با دارو قابل کنترل است.
آیا بعد از پرتودرمانی حنجره صدای من برای همیشه قطع میشود؟
خیر، در واقع هدف اصلی پرتودرمانی (به خصوص در مراحل اولیه) حفظ حنجره و صدای طبیعی بیمار است. البته ممکن است در حین درمان و مدتی پس از آن دچار گرفتگی صدا شوید، اما در اکثر موارد صدا بهبود مییابد. در موارد نادری که حنجره آسیب جدی دیده باشد، کیفیت صدا ممکن است تغییر کند.
برای کاهش سوزش گلو در طول پرتودرمانی چه بخوریم؟
تغذیه مناسب برای کاهش درد گلو بسیار مهم است. پیشنهاد میشود موارد زیر را رعایت کنید:
- غذاهای همدما با محیط (نه داغ و نه خیلی سرد).
- غذاهای نرم و میکس شده مثل حلیم، فرنی و اسموتیها.
- اجتناب از ادویههای تند، ترشیجات و خوراکیهای خشک مثل نان تست یا بیسکویت.
نتیجهگیری
پرتودرمانی سرطان حنجره یک روش درمانی استاندارد و نجاتبخش است که به بسیاری از بیماران کمک میکند تا بدون نیاز به برداشتن کامل حنجره، به زندگی عادی بازگردند. اگرچه مسیر درمان ممکن است با چالشهایی مانند گلودرد، خشکی دهان و خستگی همراه باشد، اما با مدیریت صحیح عوارض، تغذیه مناسب و حمایت روحی، میتوان از این مرحله عبور کرد. به یاد داشته باشید که شما در این مسیر تنها نیستید و تیم پزشکی همواره برای بهبود کیفیت زندگی شما تلاش میکند.
مهم: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جهت آگاهیبخشی است. در صورت مشاهده علائم نگرانکننده یا تغییر در وضعیت سلامتی، حتماً با پزشک معالج یا متخصص رادیوتراپی مشورت کنید.
منبع: www.cancerresearchuk.org/laryngeal-cancer/treatment/radiotherapy
سوالات متداول
پرتودرمانی سرطان حنجره روشی درمانی است که با استفاده از اشعههای پرانرژی، سلولهای سرطانی را از بین میبرد یا رشد آنها را کنترل میکند.
پرتودرمانی میتواند در مراحل اولیه بهعنوان درمان اصلی و در مراحل پیشرفته همراه با جراحی یا شیمیدرمانی استفاده شود.
بله. در بسیاری از بیماران، پرتودرمانی امکان حفظ حنجره و عملکرد صوتی را بدون نیاز به جراحی فراهم میکند.
دوره درمان معمولاً بین ۵ تا ۷ هفته طول میکشد و جلسات بهصورت روزانه در روزهای کاری انجام میشود.
عوارض شایع شامل گلودرد، گرفتگی صدا، خشکی دهان، اختلال بلع، خستگی و التهاب پوست ناحیه گردن است.
خیر. خود فرایند پرتودرمانی بدون درد است، اما ممکن است در طول درمان یا پس از آن ناراحتیهایی ایجاد شود.
بیشتر عوارض پس از پایان درمان بهتدریج کاهش مییابند، اما در برخی بیماران ممکن است تغییرات صوتی طولانیمدت باقی بماند.
در صورت تشخیص زودهنگام، پرتودرمانی موفقیت بالایی دارد و میتواند کنترل مؤثری بر بیماری ایجاد کند.
در مراحل پیشرفته سرطان حنجره، پرتودرمانی اغلب همراه با شیمیدرمانی برای افزایش اثربخشی درمان انجام میشود.
پیگیری منظم پزشکی، مراقبت از صدا، رعایت بهداشت دهان و دندان و انجام تمرینات گفتاردرمانی در صورت نیاز توصیه میشود.