پرتودرمانی سرطان تیروئید
همه چیز درباره پرتودرمانی سرطان تیروئید، ید درمانی و رادیوتراپی خارجی. با عوارض، مراقبتهای قبل و بعد و پاسخ به سوالات متداول درمان سرطان تیروئید آشنا شوید.
شنیدن نام سرطان میتواند برای هر کسی نگرانکننده باشد، اما خبر خوب این است که سرطان تیروئید یکی از درمانپذیرترین انواع سرطانهاست. اگر پزشک شما پرتودرمانی (رادیوتراپی) را پیشنهاد کرده است، احتمالاً سوالات زیادی در ذهن دارید. پرتودرمانی یکی از روشهای اصلی و بسیار موثر در از بین بردن سلولهای سرطانی باقیمانده پس از جراحی است. در این مقاله جامع، ما تمام اطلاعات علمی و بهروز را به زبانی ساده برای شما گردآوری کردهایم تا با آرامش و آگاهی کامل، مسیر بهبودی خود را طی کنید. هدف ما این است که شما دقیقاً بدانید چه چیزی در انتظار شماست و چگونه میتوانید بهترین نتیجه را از درمان بگیرید.
دکتر احسان کرباسی، متخصص درمان سرطان.
برای مشاوره و رزرو نوبت همین حالا با شماره 02188627420تماس بگیرید.
انواع روشهای پرتودرمانی برای درمان سرطان تیروئید
درمان با پرتو یا همان رادیوتراپی برای سرطان تیروئید معمولاً به دو روش اصلی انجام میشود. انتخاب نوع درمان بستگی به نوع سلولهای سرطانی، مرحله بیماری و تشخیص پزشک متخصص انکولوژی و مرکز پرتودرمانی دارد. درک تفاوت این دو روش بسیار مهم است:
- ید درمانی (Radioactive Iodine Treatment): این روش رایجترین نوع درمان داخلی برای سرطانهای تیروئید تمایزیافته (مانند پاپیلاری و فولیکولار) است.
- پرتودرمانی خارجی (External Beam Radiotherapy): در این روش از دستگاههای پیشرفته برای تاباندن اشعه از خارج بدن به ناحیه گردن استفاده میشود.
۱. ید درمانی (RAI)؛ درمان هدفمند داخلی
بیشتر سلولهای سرطانی تیروئید توانایی جذب ید را دارند. در این روش، شما کپسول یا مایع حاوی ید رادیواکتیو (I-131) را مصرف میکنید. این ماده وارد جریان خون شده و توسط سلولهای تیروئیدی (چه سالم و چه سرطانی) جذب میشود. اشعه موجود در ید، سلولها را از درون نابود میکند، در حالی که آسیب بسیار کمی به سایر بافتهای بدن میرسد.
پزشکان معمولاً این روش را پس از جراحی تیروئیدکتومی (برداشتن غده تیروئید) تجویز میکنند تا هرگونه بافت باقیمانده یا متاستازهای احتمالی را از بین ببرند. برای اثربخشی این درمان، سطح هورمون TSH در خون باید بالا باشد که معمولاً با قطع موقت داروهای تیروئید یا تزریق آمپولهای مخصوص انجام میشود.
۲. پرتودرمانی خارجی؛ تابش دقیق به تومور
اگر سرطان تیروئید از نوعی باشد که ید را جذب نمیکند (مانند سرطان مدولاری یا آناپلاستیک) یا اگر بیماری به درمانهای دیگر پاسخ نداده باشد، از پرتودرمانی خارجی استفاده میشود. در این روش، شما روی تخت دستگاه دراز میکشید و دستگاهی شبیه به رادیولوژی، پرتوهای پرقدرت انرژی را دقیقاً به محل تومور در گردن و غدد لنفاوی میتاباند.
این درمان معمولاً طی چند هفته (مثلاً ۵ روز در هفته به مدت ۴ تا ۶ هفته) انجام میشود. هدف اصلی در اینجا، کوچک کردن تومور، کاهش درد (در صورت گسترش به استخوان) و جلوگیری از عود مجدد بیماری است.
برای اطلاعات کامل و جامع در مورد هزینه پرتودرمانی کلیک کنید.
عوارض جانبی پرتودرمانی سرطان تیروئید و راههای مدیریت آن
مانند هر روش درمانی موثر دیگر، رادیوتراپی نیز ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. البته شدت این عوارض در هر فرد متفاوت است و بسیاری از آنها موقتی هستند. شناخت این عوارض به شما کمک میکند تا استرس کمتری داشته باشید.
عوارض شایع ید درمانی
- خشکی دهان و تغییر در حس چشایی: نوشیدن آب فراوان و مکیدن آبنباتهای ترش لیمویی میتواند به تحریک غدد بزاقی کمک کند.
- تورم و درد در گردن: ممکن است غدد بزاقی یا ناحیه گردن کمی ملتهب شود که با داروهای ضدالتهاب کنترل میشود.
- خستگی خفیف: استراحت کافی در روزهای پس از درمان ضروری است.
عوارض شایع پرتودرمانی خارجی
در پرتودرمانی خارجی، عوارض معمولاً محدود به ناحیه تحت درمان هستند:
- تغییرات پوستی: پوست ناحیه گردن ممکن است قرمز، خشک یا شبیه به آفتابسوختگی شود. استفاده از کرمهای تجویزشده توسط پزشک بسیار کمککننده است.
- مشکل در بلع (دیسفاژی): گلو ممکن است دردناک شود. خوردن غذاهای نرم و پوره شده توصیه میشود.
- گرفتگی صدا: تارهای صوتی ممکن است متورم شوند که باعث خشن شدن صدا میگردد.
| اقدام ضروری | توضیحات و نکات مهم | |
|---|---|---|
| ۲ هفته قبل از درمان | رژیم غذایی کمید (Low Iodine) | از مصرف نمک یددار، غذاهای دریایی، لبنیات، تخممرغ و نانهای صنعتی پرهیز کنید. هدف، گرسنه نگهداشتن سلولهای تیروئید برای جذب ید رادیواکتیو است. |
| ۱ تا ۴ هفته قبل از درمان | قطع داروهای هورمونی | طبق دستور پزشک، مصرف قرص لووتیروکسین یا لیوتیرونین باید قطع شود تا سطح TSH خون افزایش یابد. |
| روز درمان | ناشتا بودن | حداقل ۴ تا ۶ ساعت قبل از مراجعه به مرکز پزشکی هستهای ناشتا باشید (نوشیدن آب بلامانع است). |
| ۲۴ ساعت اول پس از درمان | مصرف مایعات فراوان | نوشیدن آب، آبلیمو و مایعات زیاد باعث میشود مواد رادیواکتیو اضافی سریعتر از طریق ادرار از بدن دفع شود. |
| هفته اول پس از درمان | قرنطینه و فاصله ایمنی | از تماس نزدیک با کودکان خردسال و زنان باردار خودداری کنید. در اتاق جداگانه بخوابید و ظروف غذاخوری خود را جدا کنید. |
| ۵ تا ۱۰ روز بعد از درمان | انجام اسکن تمام بدن | برای بررسی میزان جذب ید توسط بافتهای باقیمانده تیروئید، باید اسکن تمام بدن (WBS) انجام دهید. |
رژیم غذایی کم ید (Low Iodine Diet) قبل از پرتودرمانی تیروئید
اگر قرار است تحت درمان با ید رادیواکتیو قرار بگیرید، یکی از مهمترین مراحل، رعایت رژیم غذایی کم ید به مدت ۱ تا ۲ هفته قبل از درمان است. هدف این است که سلولهای تیروئید “تشنه” ید شوند تا وقتی ید رادیواکتیو را دریافت کردند، آن را با ولع جذب کنند.
مواد غذایی که باید محدود شوند عبارتند از:
- نمک یددار و نمک دریایی
- محصولات لبنی (شیر، پنیر، ماست)
- غذاهای دریایی (ماهی، میگو، جلبک)
- زرده تخممرغ
- نانهای تجاری حاوی بهبوددهندههای یددار
آیا بعد از ید درمانی سرطان حنجره باید از خانوادهام دوری کنم؟
بله، چون بدن شما برای مدت کوتاهی اشعه ساطع میکند. معمولاً توصیه میشود چند روز تا یک هفته (بسته به دوز دارو) در اتاق جداگانه بمانید، از ظروف جدا استفاده کنید و از تماس نزدیک با کودکان و زنان باردار خودداری کنید.
آیا پرتودرمانی سرطان تیروئید باعث ریزش مو میشود؟
در ید درمانی معمولاً ریزش مو اتفاق نمیافتد. در پرتودرمانی خارجی نیز ریزش مو فقط در ناحیهای که پرتو تابیده میشود (ناحیه گردن و پشت سر) ممکن است رخ دهد و معمولاً موقتی است.
چه مدت بعد از پرتودرمانی تیروئید میتوانم برای بارداری اقدام کنم؟
این موضوع بسیار مهم است و توصیهها شامل موارد زیر میشود:
- زنان: معمولاً توصیه میشود ۶ تا ۱۲ ماه پس از ید درمانی صبر کنند.
- مردان: بهتر است حداقل ۶ ماه پس از درمان برای فرزندآوری صبر کنند.
نتیجهگیری
پرتودرمانی سرطان تیروئید، چه به صورت ید درمانی و چه رادیوتراپی خارجی، یک گام بسیار حیاتی و موثر در مسیر ریشهکن کردن بیماری است. اگرچه کلمه “پرتو” ممکن است ترسناک به نظر برسد، اما فناوریهای نوین پزشکی این درمان را بسیار ایمن و هدفمند کردهاند. با رعایت دستورات پزشک، رژیم غذایی مناسب و مراقبت از خود در برابر عوارض جانبی، شما میتوانید این مرحله را با موفقیت پشت سر بگذارید و به زندگی سالم بازگردید. به یاد داشته باشید که تیم درمانی همیشه در کنار شماست تا به سوالاتتان پاسخ دهد. برای اطلاعات بیشتر درمورد پرتو درمانی به مطلب «پرتو درمانی چیست؟» مراجعه کنید.
مهم: این مطلب صرفاً جهت افزایش آگاهی شماست. در صورت مشاهده هرگونه علائم نگرانکننده یا سوال در مورد روند درمان، حتماً با پزشک متخصص رادیوتراپی خود مشورت کنید.
منبع: www.cancerresearchuk.org/about-cancer/thyroid-cancer/treatment/radiotherapy
سوالات متداول
پرتودرمانی سرطان تیروئید روشی درمانی است که با استفاده از اشعههای پرانرژی یا ید رادیواکتیو برای از بین بردن سلولهای سرطانی یا جلوگیری از رشد آنها بهکار میرود.
در اغلب موارد خیر. جراحی درمان اصلی سرطان تیروئید است و پرتودرمانی معمولاً در شرایط خاص یا پس از جراحی استفاده میشود.
این روش زمانی استفاده میشود که احتمال عود بیماری وجود داشته باشد، تومور بهطور کامل جراحی نشده باشد یا سرطان پیشرفته باشد.
پرتودرمانی خارجی از اشعه خارج بدن استفاده میکند، در حالی که ید رادیواکتیو بهصورت خوراکی مصرف شده و مستقیماً سلولهای تیروئیدی را هدف قرار میدهد.
مدت درمان بسته به نوع پرتودرمانی متفاوت است؛ ید رادیواکتیو معمولاً در یک یا چند نوبت انجام میشود و پرتودرمانی خارجی ممکن است چند هفته طول بکشد.
عوارض ممکن است شامل خشکی دهان، گلودرد، تغییر حس چشایی، خستگی و التهاب گردن باشد که اغلب موقتی هستند.
خیر. خود فرایند پرتودرمانی بدون درد است، اما ممکن است پس از درمان احساس ناراحتی ایجاد شود.
بله. در بسیاری از بیماران پس از درمان نیاز به مصرف مادامالعمر داروهای هورمون تیروئید وجود دارد.
در بسیاری از انواع سرطان تیروئید، بهویژه نوع تمایزیافته، پرتودرمانی نتایج بسیار خوبی دارد و پیشآگهی بیماری عالی است.
پیگیری منظم پزشکی، انجام آزمایشهای هورمونی، مصرف منظم دارو و انجام اسکنهای دورهای برای بررسی عود بیماری ضروری است.