تاثیر چاقی بر ابتلا به سرطان
تاثیر چاقی بر ابتلا به سرطان: چاقی، به عنوان یکی از معضلات رو به افزایش سلامت عمومی در سراسر جهان، نه تنها با بیماری‌های متابولیک و قلبی-عروقی در ارتباط مستقیم است، بلکه به عنوان یکی از مهم‌ترین و قابل پیشگیری‌ترین عوامل خطر برای ابتلا به انواع مختلف سرطان نیز شناخته میشود.
تحقیقات علمی گسترده نشان داده‌اند که اضافه وزن و چاقی می‌تواند از طریق مکانیسم‌های پیچیده‌ای چون ایجاد التهاب مزمن در بدن، اختلال در تعادل هورمون‌هایی نظیر انسولین و استروژن، و ارسال سیگنال‌های رشد نامناسب از سوی بافت چربی اضافی، خطر بروز حداقل ۱۳ نوع سرطان، از جمله سرطان‌های شایعی مانند پستان (پس از یائسگی)، روده بزرگ، آندومتر، مری، کلیه و پانکراس را به طور قابل توجهی افزایش دهد. درک این ارتباط برای اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه و بهبود سلامت جامعه حیاتی است.
دکتر احسان کرباسی، متخصص درمان سرطان.
برای مشاوره و رزرو نوبت همین حالا با شماره 02188627420تماس بگیرید.
برای اطلاع کامل از درمان چاقی به سایت پازل زندگی مراجعه کنید.
چاقی چگونه باعث سرطان میشود؟
- هورمون‌های رشد: چربی بیش از حد بدن می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون‌های رشد شود، که به سلول‌ها می‌گوید بیشتر تقسیم شوند. این امر احتمال ایجاد سلول‌های سرطانی را افزایش می‌دهد.
- التهاب: سلول‌های ایمنی به مناطقی از بدن می‌روند که سلول‌های چربی زیادی در آنجا وجود دارد. این می‌تواند منجر به التهاب شود، که باعث تقسیم سریع‌تر سلول‌ها میشود. با گذشت زمان، این امر می‌تواند خطر سرطان را افزایش دهد.
- هورمون‌های جنسی: پس از یائسگی، سلول‌های چربی هورمون استروژن تولید می‌کنند. این هورمون می‌تواند باعث تقسیم بیشتر سلول‌ها در پستان و رحم شود، که خطر ایجاد سرطان را افزایش می‌دهد.
چاقی چیست و چگونه اندازه‌گیری میشود؟
چاقی به وضعیتی اطلاق میشود که در آن، تجمع غیرطبیعی یا بیش از حد چربی در بدن، سلامت فرد را به خطر می‌اندازد. رایج‌ترین و ساده‌ترین روش برای ارزیابی چاقی در سطح جمعیت، استفاده از شاخص توده بدنی (BMI) است.
محاسبه BMI: وزن (به کیلوگرم) تقسیم بر مجذور قد (به متر مربع) (kg/m²).
دسته‌بندی BMI برای بزرگسالان (طبق سازمان جهانی بهداشت – WHO):
- کمتر از ۱۸.۵: کمبود وزن
- ۱۸.۵ تا ۲۴.۹: وزن سالم
- ۲۵.۰ تا ۲۹.۹: اضافه وزن
- ۳۰.۰ تا ۳۴.۹: چاقی درجه ۱
- ۳۵.۰ تا ۳۹.۹: چاقی درجه ۲
- ۴۰.۰ یا بیشتر: چاقی درجه ۳ (چاقی شدید یا مرضی)
با این حال، BMI به تنهایی تصویر کاملی از توزیع چربی در بدن ارائه نمی‌دهد و محدودیت‌هایی دارد (مثلاً در ورزشکاران با توده عضلانی بالا ممکن است BMI بالا باشد بدون اینکه چربی اضافی وجود داشته باشد). بنابراین، معیارهای دیگری نیز برای ارزیابی دقیق‌تر چاقی و خطرات مرتبط با آن استفاده می‌شوند:
- دور کمر: اندازه‌گیری دور کمر نشانگر خوبی برای چربی احشایی (Visceral Fat) است – چربی انباشته شده در اطراف اندام‌های داخلی شکم که از نظر متابولیکی فعال‌تر و خطرناک‌تر از چربی زیرپوستی است. دور کمر بالا (بیش از ۱۰۲ سانتی‌متر در مردان و بیش از ۸۸ سانتی‌متر در زنان، طبق برخی معیارها) با افزایش خطر بیماری‌های مزمن مرتبط است.
- نسبت دور کمر به دور باسن (WHR).
- نسبت دور کمر به قد (WHtR).
چاقی چگونه خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد؟ (مکانیسم‌های بیولوژیکی)
بافت چربی اضافی تنها یک توده غیرفعال نیست، بلکه یک اندام متابولیکی و غدد درون‌ریز فعال است که مواد مختلفی را ترشح می‌کند و می‌تواند از طریق چندین مکانیسم پیچیده، زمینه را برای رشد و پیشرفت سرطان فراهم کند:
التهاب مزمن با درجه پایین :
بافت چربی، به ویژه چربی احشایی، سلول‌های ایمنی را جذب کرده و سیتوکین‌ها و سایر مولکول‌های پیش‌التهابی (مانند TNF-α، IL-6) را تولید و آزاد می‌کند. این التهاب مزمن می‌تواند به DNA آسیب رسانده، تکثیر سلولی را افزایش داده و مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌ها (آپوپتوز) را مهار کند، که همگی فرآیندهای کلیدی در ایجاد سرطان هستند.
اختلالات هورمونی :
- افزایش سطح استروژن: پس از یائسگی، منبع اصلی تولید استروژن در زنان، بافت چربی محیطی است (از طریق تبدیل آندروژن‌ها به استروژن توسط آنزیم آروماتاز). سطوح بالای استروژن خطر ابتلا به سرطان‌های وابسته به هورمون مانند سرطان پستان، آندومتر و تخمدان را افزایش می‌دهد.
- افزایش سطح انسولین و مقاومت به انسولین: چاقی اغلب با مقاومت به انسولین و در نتیجه افزایش جبرانی سطح انسولین خون (هایپرانسولینمی) همراه است. انسولین و فاکتور رشد شبه انسولین ۱ (IGF-1) می‌توانند تکثیر سلولی را تحریک کرده، از مرگ سلولی جلوگیری کرده و رشد تومور را تقویت کنند. این مکانیسم در ارتباط با سرطان‌های کولورکتال، پانکراس، آندومتر و کلیه مطرح است.
آدیپوکاین‌ها:
بافت چربی هورمون‌هایی به نام آدیپوکاین ترشح می‌کند. در افراد چاق، تعادل این هورمون‌ها به هم می‌خورد. به عنوان مثال:
- لپتین (Leptin): سطح لپتین (هورمون سیری) در افراد چاق افزایش می‌یابد. لپتین می‌تواند اثرات محرک رشد بر روی سلول‌های سرطانی داشته باشد.
- آدیپونکتین (Adiponectin): سطح آدیپونکتین (که اثرات ضدالتهابی و ضد تکثیری دارد) در افراد چاق کاهش می‌یابد. این کاهش می‌تواند به رشد تومور کمک کند.
استرس اکسیداتیو:
چاقی با افزایش تولید گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) و استرس اکسیداتیو همراه است که می‌تواند به DNA، پروتئین‌ها و لیپیدها آسیب رسانده و در فرآیند سرطان‌زایی نقش داشته باشد.
تأثیر بر مسیرهای سیگنالینگ سلولی:
چاقی می‌تواند مسیرهای سیگنالینگ داخل سلولی مهمی مانند مسیر mTOR و AMPK را که در تنظیم رشد، تکثیر و بقای سلولی نقش دارند، مختل کند.
سایر مکانیسم‌ها:
- اثر مکانیکی: در مورد آدنوکارسینوم مری، چاقی شکمی می‌تواند فشار داخل شکم را افزایش داده و منجر به بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) شود که یک عامل خطر شناخته شده است.
- اختلال در عملکرد سیستم ایمنی: چاقی می‌تواند توانایی سیستم ایمنی در شناسایی و از بین بردن سلول‌های سرطانی را کاهش دهد.
- تغییرات در میکروبیوم روده.
چاقی باعث ابتلا به چه سرطان هایی میشود؟
این‌ها روش‌های اصلی هستند که دانشمندان تاکنون شناسایی کرده‌اند که چگونه چربی اضافی بدن می‌تواند باعث سرطان شود. اما تحقیقات برای یافتن اطلاعات بیشتر ادامه دارد.
- پستان و روده (دو مورد از شایع‌ترین انواع سرطان)
- پانکراس (لوزالمعده)، مری و کیسه صفرا (سه مورد از سخت‌ترین سرطان‌ها برای درمان)
- رحم و تخمدان
- کلیه، کبد و قسمت فوقانی معده
- میلوما (نوعی سرطان خون)
- مننژیوما (نوعی تومور مغزی)
- تیروئید
این بدان معنا نیست که هر کسی که اضافه وزن دارد به سرطان مبتلا خواهد شد. اما خطر برای افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند، بالاتر است.
- برای بزرگسالان با پیشینه قومی آسیای جنوبی، چینی، سایر آسیایی‌ها، خاورمیانه‌ای، آفریقایی سیاه‌پوست یا آفریقایی-کارائیبی، BMI ۲۳ یا بیشتر به معنای اضافه وزن و BMI ۲۷.۵ یا بیشتر به معنای چاقی است.
- برای بزرگسالان بدون این پیشینه‌های قومی، BMI ۲۵ یا بیشتر به معنای اضافه وزن و BMI ۳۰ یا بیشتر به معنای چاقی است. می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد BMI و وزن سالم در وب‌سایت وزن سالم بیابید.
سوالات متداول
بله، چاقی با افزایش خطر ابتلا به چندین نوع سرطان از جمله سرطان روده بزرگ، سینه، پروستات و کبد همراه است.
چاقی باعث افزایش التهاب مزمن، تغییرات هورمونی و افزایش سطح انسولین میشود که همگی می‌توانند در رشد سلول‌های سرطانی نقش داشته باشند.
سرطان‌های شایع مرتبط با چاقی شامل سرطان سینه (پس از یائسگی)، روده بزرگ، رحم، مری، کبد، کلیه و پانکراس هستند.
بله، کاهش وزن می‌تواند سطح هورمون‌ها و التهاب را کاهش داده و خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را کم کند.
خیر، چاقی فقط یک عامل خطر است و بسیاری از افراد چاق هرگز به سرطان مبتلا نمی‌شوند، اما احتمال آن در مقایسه با افراد دارای وزن طبیعی بیشتر است.
با کاهش وزن از طریق رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و کاهش مصرف غذاهای پرچرب و قند، می‌توانید خطر سرطان را کاهش دهید.
بله، چاقی ناحیه شکم (چربی احشایی) به‌ویژه با سرطان‌های روده بزرگ، لوزالمعده و کبد ارتباط دارد.
تحقیقات نشان داده‌اند که جراحی باریاتریک می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را در افراد مبتلا به چاقی کاهش دهد.
بله، چاقی می‌تواند باعث کاهش اثربخشی برخی درمان‌های سرطان شده و احتمال عود بیماری را افزایش دهد.
چاقی در دوران کودکی می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را در بزرگسالی افزایش دهد، به‌ویژه اگر چاقی در طول عمر ادامه یابد.
