خون دماغ شدن و سرطان
خون دماغ شدن و سرطان: خون دماغ شدن یا اپیستاکسی (Epistaxis) یک اتفاق بسیار شایع است و در اغلب موارد علت آن سرطان نیست، بلکه معمولاً به دلایل ساده‌تری مانند خشکی هوا، سرماخوردگی، آلرژی، دستکاری بینی یا ضربه‌های خفیف رخ می‌دهد.
ارتباط بین خونریزی بینی و سرطان
خونریزی بینی، که اپیستاکسی (epistaxis) نیز نامیده می‌شود، یک پدیده شایع است، به خصوص در میان کودکان و بزرگسالان بالای ۵۰ سال که دارای شرایط پزشکی خاصی هستند. این موارد عموماً به عنوان آسیب‌های جزئی و قدامی (جلوی بینی) طبقه‌بندی می‌شوند که ناشی از سرماخوردگی معمولی، یا فعالیت‌های ناآگاهانه و خود ایجاد شده هستند.
دکتر احسان کرباسی، متخصص درمان سرطان.
برای مشاوره و رزرو نوبت همین حالا با شماره 02188627420تماس بگیرید.
فعالیت‌هایی مانند دستکاری بینی، ضربه به بینی در حین بازی، مالیدن بیش از حد بینی، یا زمانی که یک جسم خارجی، مانند قسمت کوچکی از یک اسباب‌بازی، توسط کودکان در حفره بینی فرو برده می‌شود، می‌تواند منجر به خونریزی بینی شود.
به طور مشابه، افراد مسن‌تر ممکن است شرایط سلامتی زمینه‌ای دیگری مانند فشار خون بالا، آسیب قدیمی یا اخیر صورت، یا سرطان دماغ داشته باشند. اگرچه نسبتاً نادر است، این نوع خونریزی بینی را می‌توان به عنوان خونریزی بینی خلفی (پشتی) طبقه‌بندی کرد زیرا از ناحیه عمیق‌تر پشت بینی شروع می‌شود و ممکن است نیاز به کمک فوری پزشکی داشته باشد.
آیا خون دماغ شدن نشانه سرطان بینی است؟
خیر، به طور معمول نه. خون دماغ شدن (اپیستاکسی) یک اتفاق بسیار شایع است و در اکثریت قریب به اتفاق موارد، علت آن سرطان بینی نیست. دلایل بسیار رایج‌تر و کم‌خطرتری مانند خشکی هوا، سرماخوردگی، آلرژی، فین کردن شدید، دستکاری بینی یا ضربه‌های خفیف وجود دارند.
با این حال، در موارد نادر، سرطان بینی یا سینوس‌های پارانازال (اطراف بینی) می‌تواند باعث خونریزی بینی شود. اما این خونریزی معمولاً به تنهایی رخ نمی‌دهد و اغلب دارای ویژگی‌های خاصی است یا با علائم دیگری همراه است که بیشتر نگران‌کننده هستند، مانند:
- خونریزی مکرر و شدید که به راحتی بند نمی‌آید.
- خونریزی که عمدتاً فقط از یک سوراخ بینی اتفاق می‌افتد.
- همراهی با گرفتگی مداوم یا پیشرونده یک طرف بینی.
- همراهی با درد در صورت، دندان‌ها یا گوش.
- همراهی با بی‌حسی صورت.
- همراهی با ترشحات چرکی یا بدبو از بینی.
- همراهی با کاهش حس بویایی.
- همراهی با مشکلات بینایی یا بیرون‌زدگی چشم.
- وجود توده قابل لمس روی صورت یا داخل دهان.
صرفاً یک یا چند بار خون دماغ شدن، به خصوص اگر علت مشخصی مانند خشکی هوا یا سرماخوردگی داشته باشد، معمولاً جای نگرانی برای سرطان بینی ندارد. اما اگر خونریزی بینی شما مکرر، شدید، یک‌طرفه یا همراه با سایر علائم ذکر شده در بالا است، حتماً برای بررسی دقیق علت به پزشک (ترجیحاً متخصص گوش، حلق و بینی) مراجعه کنید.
آیا خون دماغ شدن نشانه سرطان خون است؟
بله، خون دماغ شدن مکرر یا شدید می‌تواند یکی از نشانه‌های سرطان خون (لوسمی) باشد. علت آن این است که لوسمی بر تولید سلول‌های خونی طبیعی در مغز استخوان تأثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به کاهش شدید تعداد پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی) شود. پلاکت‌ها برای لخته شدن خون ضروری هستند و کمبود آنها بدن را مستعد خونریزی می‌کند.
اما نکات بسیار مهم:
- شایع نبودن: خون دماغ شدن به تنهایی، یک علامت بسیار شایع است و در اکثر قریب به اتفاق موارد ناشی از علل خوش‌خیم و رایج مانند خشکی هوا، سرماخوردگی، آلرژی، فین کردن شدید یا دستکاری بینی است و هیچ ارتباطی با سرطان خون ندارد.
- همراهی با علائم دیگر: خونریزی بینی ناشی از لوسمی معمولاً به تنهایی رخ نمی‌دهد و با علائم دیگری که نشان‌دهنده مشکل در تولید سلول‌های خونی هستند، همراه است. این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کبودی آسان و بی‌دلیل در نقاط مختلف بدن.
- خونریزی لثه‌ها هنگام مسواک زدن یا خودبه‌خود.
- ظاهر شدن لکه‌های قرمز یا بنفش ریز روی پوست (پتشی).
- خستگی شدید و ضعف غیر قابل توضیح.
- رنگ پریدگی.
- تب‌های مکرر یا عفونت‌هایی که به سختی بهبود می‌یابند.
- بزرگی غدد لنفاوی، کبد یا طحال.
صرفاً خون دماغ شدن، به خصوص اگر گهگاه اتفاق بیفتد یا علت مشخصی داشته باشد، نشانه سرطان خون نیست. اما اگر خونریزی بینی شما مکرر، شدید، طولانی‌مدت است و به راحتی بند نمی‌آید، یا اگر با کبودی آسان یا هر یک از علائم هشدار دهنده دیگر ذکر شده در بالا همراه است، حتماً باید برای بررسی‌های لازم، از جمله آزمایش شمارش کامل خون (CBC)، به پزشک مراجعه کنید.
خون دماغ شدن در بیماران سرطانی نشانه چیست
خون دماغ شدن در بیماران سرطانی می‌تواند نشانه‌ای از چندین عامل مرتبط با بیماری یا درمان آن باشد و باید حتماً به تیم پزشکی (انکولوژی) اطلاع داده شود. علل احتمالی عبارتند از:
عوارض جانبی درمان (شایع‌ترین علت):
شیمی‌درمانی: بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی باعث کاهش تعداد پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی) می‌شوند. پلاکت‌ها برای لخته شدن خون ضروری هستند و کمبود آنها خطر خونریزی از بینی، لثه‌ها و سایر نقاط را افزایش می‌دهد.
درمان‌های هدفمند: برخی داروهای هدفمند، به‌ویژه آنهایی که رگ‌زایی را مهار می‌کنند (مانند بواسیزومب/آواستین)، می‌توانند باعث ضعف دیواره عروق و افزایش خطر خونریزی بینی شوند.
پرتودرمانی: پرتودرمانی به ناحیه سر و گردن یا بینی و سینوس‌ها می‌تواند باعث خشکی و آسیب به مخاط بینی شده و آن را مستعد خونریزی کند.
تأثیر خود سرطان:
سرطان‌های خون (لوسمی، لنفوم، میلوم): این سرطان‌ها می‌توانند مستقیماً بر مغز استخوان تأثیر گذاشته و تولید پلاکت را مختل کنند و باعث خونریزی شوند.
متاستاز به مغز استخوان: گسترش سایر سرطان‌ها به مغز استخوان نیز می‌تواند تولید پلاکت را کاهش دهد.
تومور موضعی: اگر سرطان اولیه یا متاستاتیک در حفره بینی، سینوس‌ها یا نازوفارنکس باشد، می‌تواند مستقیماً به عروق آسیب زده و خونریزی ایجاد کند.
اختلالات انعقادی: برخی سرطان‌ها یا عوارض آنها می‌توانند باعث مشکلات در سیستم انعقاد خون شوند (مانند DIC که نادر است).
سایر داروها: بیماران سرطانی ممکن است داروهای دیگری مانند رقیق‌کننده‌های خون (برای لخته) یا مسکن‌های NSAID (مانند ایبوپروفن) مصرف کنند که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند.
علل عمومی: دلایل شایع خونریزی بینی مانند خشکی مخاط (که می‌تواند با بستری در بیمارستان یا اکسیژن‌تراپی تشدید شود)، عفونت‌ها یا فشار خون بالا نیز همچنان در بیماران سرطانی ممکن است رخ دهند.
اهمیت: در بیماران سرطانی، خون دماغ شدن می‌تواند نشانه‌ای از افت پلاکت خطرناک یا عوارض دیگر باشد. بنابراین، هرگونه خونریزی بینی، به‌ویژه اگر مکرر یا شدید باشد، باید فوراً به پزشک یا پرستار تیم انکولوژی گزارش شود تا علت آن بررسی و اقدامات لازم (مانند آزمایش خون، تنظیم دوز دارو، یا تزریق پلاکت) انجام گیرد.
علت خونریزی بینی
سایر علل خونریزی بینی خودبخودی عبارتند از:
- داروهای آلرژی، یا سایر داروهای تجویزی که تمایل به خشک کردن بینی یا رقیق کردن خون دارند
- شرایط خشک و گرم یا رطوبت پایین داخل خانه که منجر به خشکی غشاهای مخاطی می‌شود
- عفونت‌های سینوسی
- یک اختلال نادر به نام «تلانژکتازی خونریزی‌دهنده ارثی» یا HHT
- استفاده مکرر از اسپری‌های بینی
خونریزی بینی مکرر می‌تواند علامتی از شرایط جدی‌تر مانند لوسمی (سرطان خون)، سرطان بینی و سینوس، لنفوم، پولیپ‌ها یا تومورهای بینی، هموفیلی، ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP) و غیره باشد.
برای قطع خون بینی چکار کنم
- صاف بنشینید به جای اینکه در وضعیت درازکش یا خوابیده بمانید. این کار از سرازیر شدن خون به پشت گلوی شما، ایجاد خفگی یا استفراغ جلوگیری می‌کند.
- سر خود را به عقب خم نکنید. در عوض، سر خود را به جلو خم کنید و از طریق دهان نفس بکشید. این همچنین به خروج خون از طریق بینی کمک می‌کند.
- قسمت نرم و گوشتی نوک بینی را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه فشار دهید تا جریان خون کاهش یابد.
- در صورت وجود، کیسه یخ می‌تواند کمک کند. می‌توان آن را روی پل بینی قرار داد.
- عامل رطوبت در خانه یا محیط اطراف خود را بررسی کنید. سطوح رطوبت بالای ۶۰٪ شناخته شده‌اند که باعث رشد باکتری، کپک، قارچ و سفیدک می‌شوند. این می‌تواند علت اصلی خشکی گلو، گرفتگی بینی و سرماخوردگی‌های مکرر در خانه شما باشد. یک دستگاه بخور سرد می‌تواند با استفاده از ارتعاشات اولتراسونیک و فن‌ها برای رها کردن بخار سرد یا رطوبت آب در هوا، محیط‌های خشک و گرفته را تسکین دهد.
- با پزشک خود مشورت کنید و هرگونه آلرژی زمینه‌ای یا عفونت بینی که ممکن است داشته باشید را بررسی کنید.
- استفاده از اسپری‌های بینی سالین (نمکی) یا «نتی پات» را برای درمان سینوس‌های مکرراً گرفته یا مسدود در نظر بگیرید.
- کودکان تمایل دارند اشیاء کوچک یا انگشتان خود را در بینی فرو کنند که گاهی باعث خونریزی بینی می‌شود. اطمینان حاصل کنید که ناخن‌های فرزندتان کوتاه باشد تا او نتواند پوشش اطراف سوراخ‌های بینی را پاره کند، به خصوص اگر تازه از علائم سرماخوردگی و آنفولانزا بهبود یافته است.
- مزه خون را حس می‌کنید. این می‌تواند به این معنی باشد که منشأ خونریزی در قسمت خلفی یا پشت بینی قرار دارد که حاوی رگ‌های خونی اصلی است. در این حالت، با فشار دادن نوک بینی نمی‌توان به خونریزی کمک کرد.
- خونریزی بینی به مدت ۲۰ دقیقه یا بیشتر متوقف نشده است.
- اگر خونریزی شدید است و به دلیل از دست دادن خون قابل توجه، احساس ضعف یا سرگیجه می‌کنید.
- اگر خونریزی بینی ناشی از آسیب فیزیکی، یعنی ضربه یا آسیب به سر یا صورت بوده و مشکل در تنفس دارید.
- اگر از فشار خون بالا یا هموفیلی رنج می‌برید.
خونریزی بینی می‌تواند بدون هیچ علامت هشدار دهنده دیگری شروع شود، به همین دلیل مقابله با آن می‌تواند دردسرساز باشد. با این حال، اگرچه بیشتر آنها بالقوه بی‌ضرر هستند، مهم است که در مورد بایدها و نبایدهای اساسی هنگام خونریزی بینی با پزشک خود مشورت کنید و همچنین هرگونه عارضه سلامتی عمده یا زمینه‌ای را رد کنید.
سخن پایانی
در جمع‌بندی نهایی، باید تاکید کرد که خون دماغ شدن یک اتفاق بسیار رایج است و در اکثریت قریب به اتفاق موارد، هیچ ارتباطی با سرطان ندارد و معمولاً ناشی از دلایل خوش‌خیم و شناخته‌شده‌ای مانند خشکی، ضربه خفیف یا آلرژی است. با این حال، اگرچه نادر است، اما خونریزی بینی می‌تواند گاهی نشانه های سرطان‌های موضعی در ناحیه بینی و سینوس‌ها (اغلب همراه با علائم دیگر) یا به صورت غیرمستقیم، تظاهری از سرطان‌های خون مانند لوسمی (معمولاً همراه با کبودی و سایر علائم سیستمیک) یا عارضه جانبی درمان‌های سرطان باشد.
بنابراین، پیام کلیدی این است که ضمن عدم نگرانی بی‌مورد در مورد خونریزی‌های معمول، هرگونه خونریزی بینی مکرر، شدید، طولانی‌مدت، یک‌طرفه یا همراه با علائم هشدار دهنده دیگر باید جدی گرفته شده و برای تشخیص دقیق علت و رد کردن مشکلات جدی، حتماً توسط انکولوژیست ارزیابی شود.
بله، در برخی موارد نادر، خون‌دماغ‌های مکرر می‌توانند با انواع خاصی از سرطان‌ها مانند سرطان خون (لوسمی) یا تومورهای ناحیه بینی و سینوس‌ها مرتبط باشند، به‌ویژه اگر با علائم دیگری مانند کبودی‌های بی‌دلیل یا ضعف همراه باشند.
سرطان خون، لنفوم، یا تومورهای بینی و سینوس‌ها از جمله سرطان‌هایی هستند که می‌توانند منجر به خون‌دماغ شوند، چون در عملکرد عروق خونی یا لخته شدن خون اختلال ایجاد می‌کنند.
اگر خون‌دماغ‌ها بدون دلیل مشخص، مکرر، یا همراه با سایر علائم نگران‌کننده مانند خستگی، کاهش وزن، تب یا کبودی غیرعادی باشند، مراجعه به پزشک ضروری است.
در موارد بسیار نادر، خون‌دماغ مکرر در کودکان ممکن است نشانه‌ای از سرطان خون باشد، اما اغلب به دلایل بی‌خطر مانند خشکی هوا یا ضربه به بینی اتفاق می‌افتد.
خیر، بیشتر خون‌دماغ‌ها ناشی از دلایل ساده مانند خشکی هوا یا حساسیت هستند. اما در صورت تکرار زیاد یا وجود علائم هم‌زمان، باید بررسی پزشکی انجام شود.
