راهنمای جامع برای مقابله با عوارض پرتودرمانی

پرتودرمانی یک نوع درمان سرطان است که با استفاده از دزهای بالای تابش، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و تومورها را کوچک می‌کند. اما پرتودرمانی می‌تواند به سلول‌ها و بافت‌های سالم نزدیک منطقه درمان آسیب بزند، که می‌تواند عوارضی را ایجاد کند. عوارض پرتودرمانی مشکلاتی هستند که بر سلامت یا کیفیت زندگی شما تأثیر می‌گذارند. برخی از عوارض ممکن است در حین یا کمی بعد از پرتودرمانی رخ دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها بعد از پرتودرمانی توسعه یابند.

پرتودرمانی چیست؟

نوع و شدت عوارض بستگی به بسیاری از عوامل دارد، مانند نوع و مکان سرطان، دز و برنامه پرتودرمانی، سلامت عمومی شما، و روش‌های درمانی دیگری که ممکن است داشته باشید. برخی از عوارض رایج پرتودرمانی عبارتند از:

• خستگی: این یک حس خستگی یا انرژی کم است که با استراحت از بین نمی‌رود. خستگی می‌تواند بر روی رفاه جسمی، ذهنی، و عاطفی شما تأثیر بگذارد. خستگی بسیار رایج در حین پرتودرمانی است و ممکن است چند هفته یا چند ماه پس از پایان درمان ادامه داشته باشد.
• تغییرات پوست: پرتودرمانی می‌تواند باعث تحریک پوست، قرمزی، خشکی، خارش، پوسته‌پوسته شدن، حباب‌زدن، یا تیره شدن پوست در منطقه درمان شود. تغییرات پوست معمولاً در عرض چند هفته پس از پایان درمان بهبود می‌یابند، اما برخی ممکن است دائمی باشند. تغییرات پوست می‌توانند خطر عفونت، خونریزی، یا اسکار را افزایش دهند.
• ریزش مو: پرتودرمانی می‌تواند باعث ریزش مو در منطقه درمان شود. ریزش مو ممکن است موقت یا دائمی باشد، بستگی به دز پرتو دارد. ریزش مو معمولاً در عرض چند هفته از شروع درمان رخ می‌دهد و ممکن است چند ماه طول بکشد تا مو دوباره رشد کند.
• تهوع و استفراغ: پرتودرمانی می‌تواند به سلول‌هایی که معده و روده را پوشش می‌دهند، آسیب بزند، که باعث تهوع و استفراغ می‌شود. تهوع و استفراغ می‌توانند بر اشتها، هیدراتاسیون، و تغذیه شما تأثیر بگذارند. تهوع و استفراغ بیشتر زمانی رایج هستند که پرتودرمانی به شکم، لگن، یا مغز داده می‌شود. تهوع و استفراغ معمولاً در عرض چند روز یا هفته پس از پایان درمان بهبود می‌یابند، اما برخی افراد ممکن است نیاز به دارو برای کنترل آنها داشته باشند.
• اسهال: پرتودرمانی می‌تواند به سلول‌هایی که روده بزرگ را پوشش می‌دهند، آسیب بزند، که باعث اسهال می‌شود. اسهال می‌تواند باعث آب‌گرفتگی، ناهنجاری الکترولیت، و کاهش وزن شود. اسهال بیشتر زمانی رایج است که پرتودرمانی به شکم یا لگن داده می‌شود. اسهال معمولاً در عرض چند هفته پس از پایان درمان بهبود می‌یابد، اما برخی افراد ممکن است نیاز به دارو یا تغییرات غذایی برای مدیریت آن داشته باشند.
• مشکلات دهان: پرتودرمانی می‌تواند به سلول‌هایی که دهان، گلو، و مری را پوشش می‌دهند، آسیب بزند، که باعث مشکلات دهانی مانند خشکی دهان، درد دهان، زخم دهان، پوسیدگی دندان، بیماری لثه، یا سختی بلعیدن می‌شود. مشکلات دهان می‌توانند بر گفتار، چشایی، تولید بزاق، و تغذیه شما تأثیر بگذارند. مشکلات دهان بیشتر زمانی رایج هستند که پرتودرمانی به سر و گردن داده می‌شود. مشکلات دهان ممکن است چند هفته یا ماه پس از پایان درمان ادامه داشته باشند، اما برخی ممکن است دائمی باشند. مشکلات دهان می‌توانند با مراقبت خوب دهان، دارو، یا بزاق مصنوعی پیشگیری یا درمان شوند.
• مشکلات جنسی: ایجاد اختلال نعوظ، خشکی واژن، درد هنگام جماع، کاهش میل جنسی، یا ناباروری.
• مشکلات ادراری و مثانه ای : پرتودرمانی می تواند باعث ناراحتی های ادراری یا مثانه شود. مشکلات ادراری و مثانه ای بیشتر زمانی رایج هستند که پرتودرمانی به لگن داده می‌شود. مشکلات ادراری و مثانه ای معمولاً در عرض چند هفته یا ماه پس از پایان درمان بهبود می‌یابند. اما برخی ممکن است دائمی باشند. مشکلات ادراری و مثانه ای می‌توانند با دارو، مصرف مایعات، یا تمرینات کف لگن مدیریت شوند.
  مشکلات تیروئید: ایجاد کم‌کاری یا بیش‌کاری تیروئید، یا سرطان تیروئید.
  مشکلات ریه: ایجاد التهاب، تنگی نفس، انباشت مایع، یا سرطان ریه.